10 kleding tips voor koud winters weer!

Of je nou een buitenmens bent of niet, iedereen krijgt in de winter te maken met de kou. De één kan er geen genoeg van krijgen terwijl de ander niet kan wachten tot de lente weer aanbreekt. In Nederland hebben we de afgelopen jaren niet echt strenge winters gehad waarbij het wekenlang vriest. Toch kan het af en toe gemeen koud worden. Hoe kan je jezelf hier nou het beste tegen kleden? Na jarenlange ervaring met militaire oefeningen in (extreme) kou kan ik je hier een aantal bruikbare tips over geven. Het mooie is dat iedereen deze tips kan gebruiken, zowel de actieve buitensporter als de koukleum die eigenlijk het liefst binnen blijft.

Eerst wat theorie. Jouw lichaam heeft in een normale situatie een kerntemperatuur van rond de 37°C. Al je vitale organen (hersenen, hart, longen en nieren) functioneren optimaal bij deze temperatuur. De schil van je lichaam (je armen en handen, benen en voeten) hebben een iets lagere temperatuur, rond een graad of 34. Als de kerntemperatuur van je lichaam zakt starten er allerlei processen om de temperatuur weer omhoog te krijgen. De vitale organen krijgen hierbij de hoogste prioriteit. Dit is de reden dat jouw handen en voeten in de winter als eerste koud worden en als laatste pas weer opwarmen.

Er zijn verschillende interne en externe factoren waardoor jouw lichaamstemperatuur kan zakken:

• Straling. Over het algemeen is de buitentemperatuur lager dan de kerntemperatuur van jouw lijf. Je lichaam geeft warmte af aan de buitenlucht en koelt hierdoor af. Hoe kouder de buitentemperatuur, hoe meer warmte je afgeeft en hoe sneller je afkoelt. Dit gebeurt overal op het lichaam ongeveer even snel. Het idee dat je de meeste warmte verliest via je hoofd blijkt een fabeltje te zijn.

• Verdamping. Je lichaam bestaat voor 80% uit water. Dit water verdamp je door ademhaling en transpiratie, wat zorgt voor afkoeling van je lijf. Veel mensen denken dat je bij koud weer niet veel vocht verdampt, maar dit klopt niet. Alleen al via je ademhaling verlies je veel vocht. In de winter is dit erg zichtbaar, je blaast dan wolkjes.

• Convectie/stroming. Dit ken je waarschijnlijk als het 'wind-chill effect'. Sterke koude wind kan je lichaam ontzettend afkoelen. Water doet hetzelfde. Ga maar eens een tijdje stil zitten in een zwembad, dan krijg je het binnen de kortste tijd koud.

• Geleiding/conductie. Wanneer je lijf in contact komt met de ondergrond of als je iets vasthoudt kan dat er voor zorgen dat je afkoelt. Als je met blote voeten op een tegelvloer staat trekt dat de warmte uit je lijf, zelfs als de temperatuur om je heen comfortabel is. Het ene materiaal geleidt warmte beter dan het andere, metaal wel 500x meer dan hout. Daarom moet je in de winter dus nooit aan een lantaarnpaal likken ;)

Daalt je kerntemperatuur te ver? Dan kan je onderkoeld raken. Ik heb het twijfelachtige voorrecht ervaringsdeskundige te zijn op dat gebied, maar dat is een verhaal voor een andere keer. Gelukkig is de kans op onderkoeling heel klein als je de hond gaat uitlaten op een winterse dag of even naar de supermarkt gaat om boodschappen. Je kan het echter wel koud krijgen en door op de juiste manier de juiste kleding te dragen maak je het voor jezelf een stuk comfortabeler! Met deze tips blijf jij lekker warm:

1. Draag losse kleding.

Losse kleding zorgt ervoor dat er een laagje lucht tussen je huid en je kleding ontstaat. Jouw lichaamstemperatuur zorgt ervoor dat deze luchtlaag warm wordt en de kleding houdt deze warmte binnen. Je verliest op deze manier geen warmte door straling. Nog een voordeel: losse kleding geeft ruimte voor het dragen van meerdere lagen kleding (zie punt 2). Laat je skinnyjeans in de winter dus maar in de kast en trek je joggingbroek lekker aan!

2. Gebruik het laagjessysteem.

Laagjes kleding over elkaar zorgen voor extra warmte. Afhankelijk van hoe koud het is en wat je buiten gaat doen kan je kiezen voor 3 of 4 lagen. De eerste laag is de basislaag die je direct op je huid draagt. Dit kan bijvoorbeeld lang (thermo) ondergoed zijn. Deze eerste laag zorgt voor regulatie van jouw lichaamstemperatuur en voert eventueel transpiratievocht af. De tweede laag dient als tussenlaag en moet de warmte die door de basislaag heen komt vasthouden. Het moet goed isoleren maar ook kunnen ademen. Ten slotte is er de buitenste laag die het liefst water - en winddicht is. Deze laag voorkomt dat jouw lichaamswarmte ontsnapt en gaat dus het effect van straling tegen. Ook zorgt het ervoor dat convectie door koude wind of regen minder invloed op je heeft. Op de benen is twee lagen (zeker in Nederland) voldoende. Een panty of maillot onder je broek is een prima oplossing. Als je echt een koukleum bent kan je er voor kiezen om op je bovenlichaam nog een extra isolerende laag te dragen onder de buitenste laag.

3. Kies het juiste materiaal.

Ga je echt op de details letten dan is ook het soort materiaal dat je draagt iets waar je rekening mee kunt houden. Voor een basislaag kies je voor sneldrogend materiaal als je iets inspannends gaat doen, zoals polyamide. Als je niet heel actief bent kies je voor isolerend materiaal zoals (merino)wol. De tweede (en eventueel derde) isolerende laag is van (merino)wol, fleece of dons. Zorg voor een goede water - en winddichte jas als buitenlaag. Dit kan prima je normale regenjas of winterjas zijn. Ben je op zoek naar iets nieuws? Verdiep je dan eens in softshells en hardshells. Heb je niet veel kleding van al dit materiaal? Geen probleem. Draag in ieder geval het liefst geen katoen of denim, dit isoleert slecht en droogt nauwelijks als het nat wordt. Ga voor een shirt met lange mouwen, dikke trui onder je jas en misschien een regenbroek over je joggingbroek/panty combinatie en je komt een heel eind!

4. Zet iets op je hoofd.

Ik heb al uitgelegd dat de bewering dat de meeste warmte via je hoofd verdwijnt niet klopt. Toch is het belangrijk om je hoofd goed warm te houden omdat je hersenen tot je vitale organen behoren en je weldegelijk warmte verliest door straling. Wat je op je hoofd zet is erg afhankelijk van wat je zelf fijn vindt. Een gebreide muts doet het altijd goed, maar je capuchon opzetten kan natuurlijk ook. Als je net als ik veel en dik haar hebt kan een muts snel te warm zijn. Je kan dan ook een hoofdband dragen die goed over je oren heen valt (niets is zo vervelend als koude oren).

5. Bescherm je nek en hals.

Deze gebieden worden niet altijd goed beschermd door je jas. Probeer te voorkomen dat wind of regen via je nek of hals binnen kan komen. Een lekkere dikke wollen shawl is hiervoor perfect. Vind je dat niet fijn of past dit niet goed in combinatie met je jas? Dan kan je ook voor een nekwarmer gaan. Deze zijn er in allerlei lengtes en materiaalsoorten. Nog een tip: trek je nekwarmer of shawl niet helemaal over je mond en neus heen. De stof wordt dan nat door je ademhaling en daardoor koud.

6. Hou je handen warm met handschoenen.

Je handen wil je extra goed beschermen bij koud weer omdat ze zo snel afkoelen. Hoe kouder je handen, hoe slechter het gaat met je fijne motoriek. Het lukt dan vaak niet meer om bijvoorbeeld je veters te strikken. Goede handschoenen verminderen de effecten die stroming en convectie veroorzaken, maar zorgen er ook voor dat de warmte niet uit je lichaam wordt getrokken als je iets kouds vast pakt (geleiding). Als de temperatuur rond het vriespunt schommelt zijn dunne contacthandschoenen vaak al genoeg. Is het nog kouder? Draag dan dikkere isolerende handschoenen of wanten. Het voordeel van wanten is dat je vingers bij elkaar blijven en dat je per hand één grotere ruimte verwarmt ten opzichte van handschoenen. Hierbij moet je tien vingers los van elkaar warm zien te krijgen. Als je handen al warm zijn voordat je de handschoenen aantrekt is dat geen probleem, heb je al koude handen dan worden ze het snelst warm als je wanten draagt.

7. Bescherm je voeten.

Op koude voeten zit niemand te wachten. Omdat je voeten direct contact maken met de grond is geleiding onvermijdelijk. Dikke, warme sokken, het liefst van wol, zorgen voor isolatie. Draag verder stevige schoenen met een dikke zool die ruim zitten. Hoe dikker de zool, hoe verder je van de ondergrond af bent en hoe minder snel jouw lichaamswarmte via de grond verdwijnt. De ruimte in je schoenen warm je op met je lichaamswarmte en als je schoenen goed wind - en waterdicht zijn blijft die warmte bij je voeten. Voorkom echt te krappe schoenen! Ik weet dat het heel verleidelijk is om als je maar even naar buiten moet twee paar sokken aan te trekken en een stel sneakers, maar doe dit niet. Er is dan geen luchtlaag die je voeten warm kan houden en je knelt ook nog eens je bloedvaten af. Koude voeten weer opwarmen als ze eenmaal koud zijn doet erg veel pijn.

8. Zorg voor ventilatie.

Wat je wilt voorkomen in de kou is dat je gaat zweten. Een Zweedse militaire instructeur waar ik mee samenwerkte deed de uitspraak 'if you sweat, you die', en helemaal ongelijk had hij niet bij -40°C. Gelukkig loopt het zo'n vaart niet in Nederland, maar zweten kan wel erg vervelende consequenties hebben. Je verliest snel warmte (verdamping), je kleding wordt nat en hierdoor koel je nog eens extra snel af. Als je dan ook nog eens katoen of denim draagt gaat het helemaal snel omdat deze stoffen niet drogen. Probeer dus op tijd te ventileren zodra je merkt dat je het (te) warm krijgt. Zet je muts even af, rits je jas wat verder open of trek eventueel een laagje kleding uit.

9. Stem je kleding af op je activiteit.

Het soort kleding en het aantal lagen dat je aantrekt hangt af van de activiteit die je buiten gaat doen. Als je iets gaat doet waarbij je niet heel actief hoeft te zijn, pak jezelf dan goed in. Ga je juist flink wandelen of misschien wel sporten doe dan precies het tegenovergestelde. Ik gebruik vaak het principe van de 'koude start'. Hierbij trek je juist wat minder aan, waardoor je het de eerste vijf á tien minuten buiten fris hebt. Kom je eenmaal op temperatuur dan merk je dat je precies genoeg kleding aan hebt en geen laagjes meer hoeft uit te doen of veel extra moet ventileren. Het voelt een beetje als een koude douche, maar daar kom je snel genoeg doorheen. Hou er wel rekening mee dat als je stil gaat staan je snel afkoelt. Als je van plan bent om dan buiten te blijven is het verstandig om een warme extra laag mee te nemen die je dan in je pauze aan kunt trekken.

10. Let op het weer

Kijk niet alleen naar de temperatuur, maar ook naar hoe hard het waait en of en wat voor neerslag er valt. Dan kan je beter inschatten wat je aan moet trekken. Blijft het heel de dag droog en zonnig? Dan hoeft die buitenste laag niet per sé waterdicht te zijn maar kan je ook een lekker dik vest dragen. Gaat het hard sneeuwen? Zorg er dan voor dat je de sneeuw regelmatig van je jas af schudt. Anders gaat de sneeuw die op je jas blijft liggen smelten door jouw lichaamswarmte en is je kleding binnen de kortste keren kletsnat.

Je hebt na al deze tips waarschijnlijk wel gemerkt dat er geen 'one size fits all' advies over kleding bij koud weer bestaat. Het is ontzettend persoonlijk hoe snel je het koud krijgt en wanneer juist (te) warm. Daarnaast heeft iedereen een voorkeur voor bepaalde materiaalsoorten. Sommige mensen krijgen de kriebels van wol, anders kunnen juist niet tegen het statische effect van fleece. Zie deze tips dan ook vooral als richtlijn. En nee, je hoeft echt niet een hele kledingkast vol outdoor-kleding te hebben om toch comfortabel buiten te zijn in de winter. Waarschijnlijk hangt er al genoeg in je kast waarmee je uit de voeten kunt. Probeer eens wat tips uit en zoek voor jezelf een fijne balans!