Poep is nuttiger dan veel mensen denken. In de gezondheidszorg wordt er volop gebruik van gemaakt. Zo krijgen mensen tussen de 55 en 75 jaar een uitnodiging om hun poep in te leveren, zodat er kan worden gecontroleerd op tekenen van darmkanker.

Geheim schuilt in bacteriën

Poep wordt ook gebruikt in de behandeling van verschillende aandoeningen, zoals infecties in het maagdarmstelsel. Een zogenoemde poeptransplantatie kan dan uitkomst bieden. Het geheim schuilt onder andere in de bacteriën die in onze poep zitten.

Aan de hand van poep kunnen we ieders darmflora bepalen. Die omvat alle micro-organismen zoals bacteriën, virussen en schimmels die in ons maagdarmstelsel leven.

De darmflora is betrokken bij vele functies die belangrijk zijn voor onze gezondheid: zij speelt onder andere een rol bij de voedselvertering, het opwekken van de afweerreactie tegen ziekteverwekkers en het verhogen van de werkzaamheid van medicatie.

Wat is gezond?

De vraag blijft echter wat een gezonde darmflora is. Om hier antwoord op te vinden is veel wetenschappelijk onderzoek nodig, en vooral heel veel poep.

Dankzij vrijwilligers die meedoen aan het onderzoeksprogramma Lifelines is van bijna tienduizend inwoners van Noord-Nederland poep verzameld: het grootste ‘poeponderzoek’ ter wereld. Van duizenden poepmonsters is inmiddels bepaald welke bacteriën aanwezig zijn in de ontlasting en wat de functie van die bacteriën is.

Psychiatrische aandoeningen en suikerziekte

Opvallend is dat de darmflora van zieke mensen er op bepaalde punten telkens hetzelfde uitziet. Het gaat daarbij bovendien niet alleen om problemen in het maagdarmstelsel, maar ook om hele andere ziekten, zoals psychiatrische aandoeningen en suikerziekte.

Mogelijk kunnen we deze ziekten behandelen door de darmflora aan te passen. Dat kan door mensen een dieet te laten volgen of door een poeptransplantatie uit te voeren, waarbij poep van een gezonde donor via een slangetje door de neus of anus wordt ingebracht. Op die manier worden de goede bacteriën in het maagdarmstelsel van de patiënt gestimuleerd.

Om dit te kunnen doen moeten we eerst weten hoe een gezonde darmflora er precies uitziet. Daarin speelt wetenschappelijk onderzoek een belangrijke rol.

Potentie van poep

Het bestuderen van poep heeft ons al veel inzicht gegeven over welke bacteriën horen bij ziekte en gezondheid. En wetenschappers werken er hard aan om de potentie van poep steeds beter te kunnen gaan benutten in de gezondheidszorg.

Poep heeft de potentie om ook een rol te gaan spelen bij het diagnosticeren van andere aandoeningen dan darmkanker. Ook kan poep mogelijk worden gebruikt om te voorspellen hoe patiënten zullen reageren op behandelingen, bijvoorbeeld bij het behandelen van kanker.

Poeptransplantaties

Ten slotte wordt ook grondig onderzocht of poeptransplantaties – die momenteel alleen nog bij een beperkt aantal ziektes worden toegepast – ook bij andere aandoeningen uitkomst kunnen bieden.

Om de volledige potentie van poep optimaal te benutten, is nog heel veel onderzoek nodig. Er zal dus ook nog heel veel poep moeten worden verzameld.

Relevant voor de toekomst

Gelukkig staan de vrijwilligers van Lifelines wederom klaar om hun ontlasting in te leveren. Omdat het om dezelfde mensen gaat, kan ook gekeken worden hoe de darmflora zich over de tijd heeft ontwikkeld. Op die manier zullen we erachter komen of we erin slagen om de darmflora succesvol aan te passen: zeer relevant voor toekomstige behandelingen van vele ziekten.

Poep is zoveel meer dan een afvalproduct waar we snel vanaf moeten. Het bevat talloze verborgen schatten, waar we steeds meer over te weten komen. Misschien goed om eens wat vaker bij stil te staan voordat de grote boodschap wordt doorgespoeld?

Valerie Collij is arts en postdoctoraal onderzoeker in het UMCG