Diederik Samsom: “Geen energietransitie zonder vakmensen”
Voordat Diederik Samsom de politiek instapte, was hij actief bij milieuorganisatie Greenpeace, onder meer als campagneleider. In 2003 werd Samsom Tweede Kamerlid voor de PvdA. In 2012 volgde hij Job Cohen op als fractievoorzitter en partijleider van de PvdA. Eind 2019 werd Samsom benoemd tot kabinetschef van eerste vicevoorzitter Frans Timmermans, die de ontwikkeling van een Green Deal en een Europese klimaatwet in gang zette. Momenteel vervult hij die rol voor Wopke Hoekstra, die Timmermans opvolgde als Eurocommissaris voor Klimaat.
De opwarming van de aarde versnelt in een ongekend tempo. Baart u dat zorgen?
“De laatste dertig jaar laat elk nieuw rapport van de Verenigde Naties zien dat de opwarming van de aarde sneller gaat. Allereerst blijkt dat de klimaatgevoeligheid van onze CO₂ -uitstoot groter is dan we hoopten. Daarnaast zijn de consequenties van een opgewarmde aarde ook groter dan we dachten. We zien overal ter wereld daar de gevolgen van: overvloedige regenval, heftige overstromingen en extreem hoge temperaturen. De urgentie om daar iets aan te doen, is dus onverminderd groot.”
De Europese landen hebben zich eraan verbonden om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Dat is niet vrijblijvend.
“Nee, dat is een wettelijke verplichting voor Europa. Die afspraak hebben we doorvertaald in wettelijke verplichtingen voor alle Europese landen. Het komt erop neer dat de CO₂ -uitstoot in 2030 55 procent lager moet zijn. En twintig jaar later, in 2050, moet Europa klimaatneutraal zijn.”
Hoe doet Nederland het in Europees opzicht?
“Nederland sukkelde lange tijd achter andere Europese landen aan. Met de komst van het Energieakkoord in 2013 is daar verandering in gekomen. Sindsdien zie je dat Nederland aan het inlopen is. Er is een enorme versnelling in het plaatsen van zonnepanelen. Diezelfde beweging zie je bij offshore windenergie. Bij het verduurzamen van woningen lopen we echter nog flink achter. In andere Europese landen zie je een veel grootschaliger aanpak, waar Nederland van kan leren. En ook als je kijkt naar het aantal elektrische auto’s, dan staan we op een flinke achterstand ten opzichte van landen als Noorwegen en Zweden. Kort en goed: in de afgelopen twintig jaar is Nederland van achter uit het peloton naar voren gekomen. We zitten nu vlak achter de kopgroep. Nu is het zaak om vooral door te gaan.”
Maar Geert Wilders heeft gezegd dat hij van al die klimaatafspraken af wil…
“Dat is retoriek. We zijn eraan gebonden via internationale verdragen en Europese afspraken. Als je daar onderuit wil, zul je dat in Europa moeten regelen. Dat zou overigens grote consequenties hebben. Want Europa is geen à-la-cartemenu. Je kunt niet profiteren van subsidies of een gezamenlijke markt en tegelijkertijd je onttrekken aan de dingen waar je geen zin in hebt. Dan is een Nexit de enige mogelijkheid. En dat is in een coalitieland als Nederland zeer onwaarschijnlijk.”
"Om de doelstellingen van de Green Deal te halen, hebben we alle partijen nodig. Vakbonden, werkgevers en de uitzendbranche.”
Europa heeft gezegd dat de weg naar klimaatneutraliteit een rechtvaardige transitie moet zijn. Wat is de gedachte daarachter?
“Elke transitie is in essentie onrechtvaardig. Heb je voldoende financiële middelen, dan biedt zo’n transitie kansen. Maar er zijn ook mensen die door zo’n transitie hun baan kwijtraken. Of niet het geld hebben om te investeren in een warmtepomp of isolatie van hun huis. Als je dus niets doet, leidt een transitie tot grotere ongelijkheid. Daarom hebben we gezegd dat de Green Deal een rechtvaardige transitie moet zijn.”
En wat betekent dat concreet?
“Vanuit het Just Transition Fund en het Social Climate Fund is tot 2033 bijna 200 miljard euro beschikbaar. Dat is bedoeld om mensen, bedrijven en regio’s te ondersteunen bij het maken van deze omslag. Dan gaat het niet alleen om directe financiële steun. Maar het geld is tevens bedoeld voor om- en bijscholing, baangaranties en investeringsfondsen. Ook Nederland maakt aanspraak op een aantal miljarden vanuit die fondsen, die zelf door Nederland verdeeld kunnen worden.
“We kiezen voor een nieuw economisch groeimodel dat niet de grenzen van onze planeet overschrijdt.”
Hoe kunnen ondernemers bijdragen aan de klimaatdoelstellingen?
“Laat ik dat illustreren met een voorbeeld. Stel je bent een aannemer. Dan zijn er twee uitdagingen. Allereerst je eigen bedrijfsvoering. Je wagenpark moet in de komende jaren volledig elektrisch zijn. Daar zul je simpelweg aan moeten voldoen. De tweede uitdaging zit in het businessmodel. We hebben 200 miljoen woningen in Europa die vrijwel allemaal verder verduurzaamd moeten worden. Dat is een enorme markt die volop mogelijkheden biedt voor aannemers. Natuurlijk is dit slechts één voorbeeld. Maar voor veel bedrijven liggen er grote business opportunities bij het realiseren van de energietransitie.”
En dat kan een impuls zijn voor de Europese economie?
“Het doel van de Green Deal is een moderne en concurrerende economie en daarmee meer welvaart voor Europa. Ik zeg weleens licht provocerend tegen mijn vrienden uit de milieubeweging: de Green Deal is geen milieuplan, het is een economische groeistrategie. En dat is essentieel voor de toekomst van Europa. We kiezen voor een nieuw economisch groeimodel dat niet de grenzen van onze planeet overschrijdt.”
Hoe zorgen we ervoor dat er voldoende mensen zijn om de omslag naar die nieuwe economie te maken? Er is nu al een fors tekort aan vakkrachten…
“Het tekort aan vakmensen is een van de grootste uitdagingen bij deze transitie. We kunnen niet achteroverleunen en hopen dat het allemaal vanzelf goed komt. Je zult tegelijk aan verschillende knoppen moeten draaien. Inzetten op innovatie. Opleiden voor nieuwe beroepen. Omscholing binnen bedrijven. Omscholing om van-werk-naar-werk mogelijk te maken. Een betere salariëring voor praktisch opgeleiden. Maar ook arbeidsmigratie is noodzakelijk. In Spanje is de jeugdwerkloosheid nog altijd torenhoog. Daar lopen veel mensen rond met een technische achtergrond die we in Nederland goed kunnen gebruiken.”
Bij de kabinetsformatie in Nederland gaat het vooral om het beperken van de arbeidsmigratie. Hoe kijkt u naar die discussie?
“Je kunt je afvragen of we arbeidsmigranten willen voor slachthuizen en distributiecentra. Maar warmtepompinstallateurs, isoleerders en andere technici hebben we hard nodig. Je moet dus selectiever zijn. Als wij deze transitie willen doorzetten, is het evident dat we mensen nodig hebben uit het buitenland. Zonder vakmensen geen energietransitie.”
Welke rol kan de uitzendbranche daarbij spelen?
“Als er fricties zijn op de arbeidsmarkt, is het bij uitstek aan de uitzendbranche om daar oplossingen voor te verzinnen. Maar het gaat wel over een rechtvaardige transitie. Daar hoort bij: het goed betalen van de mensen die deze transitie mogelijk maken. Gezien de versnelling die er in de komende jaren in de energietransitie komt, denk ik dat de beloning voor technische beroepen uiteindelijk niet voldoende is. Bovendien moet de branche een scherp oog houden voor de neveneffecten van arbeidsmigratie. En zelf een bijdrage leveren om die neveneffecten te beperken.”
We zien nu al dat uitzendorganisaties mensen omscholen voor de nieuwe beroepen waar vraag naar is. Een goede zaak?
“Zonder meer. Maar we hebben nog maar het begin gezien van wat er echt nodig is. Ik zou de uitzendbranche willen stimuleren om haar activiteiten op het terrein van de energietransitie verder uit te breiden. Net als die aannemer die als eerste een marktaandeel ziet in het verduurzamen van woningen. Ik denk dat dat voor de uitzendbranche ook kan gelden. Diegene die als eerste volop investeert in om- en bijscholing, profiteert daar uiteindelijk van.”
En vraagt om samenwerking met alle partijen op de arbeidsmarkt?
“Als we de doelstellingen van de Green Deal willen halen, hebben we alle partijen nodig. Vakbonden, werkgevers, de uitzendbranche. Niemand kan dit in z’n eentje. Dus zoek elkaar op en leer van elkaar. Concurreer niet met elkaar, maar versterk elkaar om de grote opgaven van de Green Deal te realiseren.”
Dit artikel verscheen in Uitzendwerk 1 – 2024
