Hans Spekman (PvdA): Ik vind mezelf nog steeds links

Hans Spekman heeft anders dan zijn voorgangers geen auto met chauffeur. Het scheelt de partij 30.000 euro per jaar, maar de chauffeur is zijn baan kwijt. Spekman ('zeg maar 'jij', want ik weet niet of ik wel op 'u' reageer') ziet een parallel met Rutte II.

'Als je iets verandert, doet dat pijn. Onvermijdelijk. Dat er 30.000 banen in de zorg verdwijnen, vind ik buitengewoon pijnlijk. PvdA-bewindslieden hebben het verlies beperkt - en dat is ook hun dure plicht - maar het blijven héél veel banen. Tegelijkertijd was een doorbraak in de zorg nodig. Steeds meer mensen waren steeds afhankelijker van steeds onpersoonlijker hulp.'

De PvdA-voorzitter weet dat zijn woorden op een goudschaaltje liggen. Zijn aankondiging dat zijn partij 'activistisch' de uitvoering van het kabinetsbeleid gaat volgen, is uitgelegd als een scheur binnen het PvdA-kamp. Spekman op ramkoers met Samsom. 'Jammer, dat niemand me dan belt, want Diederik heeft in de Tweede Kamer hetzelfde gezegd.'

Er zit toch spanning tussen wat de partij wil en het kabinet doet?
'Het gaat erom dat we een stap dichter bij ons ideaal komen. Ik heb daar voorbeelden genoeg van. We begrenzen de topsalarissen in de publieke sector zodat er niet meer van die rare types als Eric Staal van Vestia op af komen. In de zorg krijgen lokale bestuurders meer invloed, ten koste van die onaanraakbare instituutsdirecteuren. We nemen stappen tegen de rechteloosheid en uitbuiting van flexwerkers. Ik ben héél blij dat we in een coalitie zitten en het verschil kunnen maken.'

Kiezers haken massaal af en de PvdA-voorzitter is héél blij?
'Het is niet het doel om in een kabinet te zitten. Dat interesseert me geen lor. Het gaat er om dat we iets kunnen veranderen. De coalitie is een wagen om daar te komen.

We zitten in een coalitie met de VVD. Dan wordt het nooit makkelijk. Dat wist ik al op de verkiezingsavond. Ik ben 28 jaar lid van de PvdA, opgegroeid in een rood nest. Mij hoef je niet te vertellen wanneer het moeilijk wordt. Voor mensen was het lastig om te zien dat we zo snel een coalitie vormden met de VVD. Veel kiezers hadden op Diederik gestemd, omdat ze niet Rutte wilden.'

Ex-Kamerlid Mariëtte Hamer noemde de formatie 'een overval'.
'Het tempo was hoog en uiteindelijk moet je mensen wel meekrijgen. Maar de omstandigheden waren destijds heel anders. Dat vergeten mensen. De crisis was op een hoogtepunt en het kabinet wilde zelf nog een begroting maken. Anders hadden ze een oude agenda moeten uitvoeren. Er was tijdsdruk. Dat snap ik. Misschien ben ik wel te begripvol voor dat soort dingen.'

Is Diederik Samsom onomstreden?
'Niemand is onomstreden. Ik ook niet, maar ik geloof niet in leiderschapswisselingen. Die vind ik dom en kortzichtig. De omwisselingssnelheid van politici is veel te hoog. We moeten mensen niet zo snel opbranden. Het is allemaal kortetermijndenken: Wie is er in, wie is er uit? Ik ben gericht op de lange termijn om onze idealen dichterbij te brengen.'

Moet Samsom straks intern de strijd aan voor het lijsttrekkerschap?
'Zeker. Mensen moeten vechten voor een plek. Daar worden ze alleen maar sterker van. Ik ben tegen benoemingen. Angst voor verlies is irrelevant.'

Het tijdperk Spekman begon met de zin: 'We zijn een linkse partij, laten we daar niet te moeilijk over doen'. Veel kiezers lijken dat niet meer te zien.
'Ik vind mezelf nog steeds links. Kan er niks anders van maken. Maar we leven wel in een tijd waarin kiezers enorm snel wisselen van partij. De PvdA heeft een hele smalle basis. Slechts 8 procent van de kiezers bij de laatste drie landelijke verkiezingen, heeft drie keer op de PvdA gestemd. De rest komt aanwaaien.

Dat geldt voor alle partijen. Het vertrouwen is heel dun, heel karig. Het is juist mijn ambitie om dat te veranderen, maar dat valt niet mee in een coalitie met de VVD. Dat realiseer ik me heel goed.'

Kan de PvdA zich in maart voor de Provinciale Staten een derde verkiezingsnederlaag op rij permitteren?
'Als we dat niet kunnen, hebben alle partijen een heel groot probleem. In een tijd waarin kiezers zo snel wisselen, kan iedere partij dat meemaken. D66 was in 2006 nog bijna dood.'

Sommige PvdA'ers zeggen: We moeten tot 2017 de rit uitzitten, omdat er anders een kabinet met VVD, CDA en D66 komt. Dan wordt alles alleen maar erger.
'Er is een rechtse meerderheid in Nederland. Het voorkomen van erger kan een motivatie zijn, maar voor mij is dat te dun. Ik leg de lat hoger. We moeten onze idealen dichterbij brengen.'