Noord/Zuidlijn: 3 miljard, maar dan heb je ook wat!

,,Hij is schitterend mooi. Alles is nieuw. Kijk, daar op die videowall zie je steeds een beeld van het weer morgen. Morgen bewolkt.'' Metrobestuurder Jan Leffelaar rijdt de metro op een van de laatste testritten in een kwartier van Noord naar Zuid. De dienstregeling klopt tot op de minuut. ,,Geen storingen. Alles werkt. De vraag is of de reizigers even vlot in- en uitstappen als wij denken. Dat is het spannendst.''

Leffelaar duwt de joystick naar voren en de metro haalt de kruissnelheid van 70 kilometer per uur. De metro heeft geen automatische piloot, maar een echt mens achter de knoppen. Leffelaar heeft tientallen nieuwe metrobestuurders opgeleid. ,,Het is niet moeilijk. Je moet goed uit je doppen kijken, leg ik ze uit. Dat moet je ook als je in de auto zit.''

Vanaf het nieuwe bus- en metrostation Noord rijdt de metro naar halte Noorderpark om daarna de grond in te schieten. Onder het IJ door naar het Amsterdam CS. Vervolgens naar het Rokin. ,,Hier staan vijf etages auto's boven ons.'' Rokin, Vijzelgracht. De 116 meter lange metro slingert als een slang onder de Middeleeuwse stad door. ,,Die bochten moesten we maken om de houten palen niet te raken.''

De haltes liggen maar enkele minuutjes rijden van elkaar. De perrons zijn leeg en schoon. Een toerist met een plattegrond in de hand heeft de afzetlinten en hekken getrotseerd en kijkt verbaasd hoe de metrodeuren niet openen. Maandag gaat de dienstregeling in, dan mag-ie mee.

Metrostations De Pijp en Europaplein leiden naar eindpunt Zuid. ,,Het is het mooiste als hier op de ring het verkeer helemaal vaststaat'', zegt metrobestuurder Leffelaar. ,,Dan zie je waarom deze metro er is.'' De bereikbaarheid van Amsterdam was de voornaamste reden om de metrolijn (waarover al in de jaren 60 van de vorige eeuw werd gesproken) aan te leggen. ,,Hij had nog verder moeten rijden dan Zuid'', zegt Geert Dales, de wethouder die in 2002 het besluit door de gemeenteraad loodste met de belofte dat het project niet meer zou kosten dan 1,46 miljard euro. Het werd uiteindelijk na vijftien jaar bouwen meer dan het dubbele. Jarenlang was Dales de kop van Jut die Amsterdam met een financiële molensteen had opgezadeld. Boze raadsleden betichtten hem zelfs van misleiding. Het rijk betaalde 1 miljard, de gemeente draaide op voor de andere 2 miljard euro.

Maar morgen is Dales als een van de vip's bij de opening aanwezig. ,,Ik ben netjes uitgenodigd. Tot twee keer toe is me gevraagd de datum vrij te houden in mijn agenda. Heb er niet om hoeven vragen. Daar ben ik heel content over.'' Burgemeester Femke Halsema zal er haar eerste grote publieke optreden houden. Een aardige binnenkomer voor de nieuwe burgermoeder. Ze zal speechen over de toekomst van Amsterdam, die wordt verbeeld door de nieuwe metrolijn.

De vraag is of de 52, zoals de metrolijn heet in de dienstregeling, al af is. In de oorspronkelijke plannen had de metro moeten doorrijden naar Amstelveen en Schiphol in het zuiden en Zaandam en Purmerend in het noorden. Dales: ,,Toen de eerste tekorten kwamen, gingen alle luiken dicht. Het was totaal niet meer bespreekbaar. Er was een bestuurlijke bangigheid gekomen door overschrijdingen bij grote projecten als de HSL, Betuweroute en de Noord/Zuidlijn. Dat leidde ertoe dat er geen grote besluiten meer werden genomen. We hebben op het gebied van infrastructuur een achterstand van tien jaar opgelopen. Dat gaan we de komende jaren merken.'' Dales verwacht dat over twintig jaar de lijn alsnog is doorgetrokken.

Verkeerswethouder Sharon Dijksma: ,,De Noord/Zuidlijn biedt een economische en maatschappelijke kans om Noord en de stad beter te verbinden. Het maakt de afstand minder groot. Ik hoop dat de bewoners van Noord dit ook zo voelen en over de volle breedte gaan profiteren van deze verbinding.'' Ze beaamt dat de metrolijn peperduur uitpakte. ,,De 3,1 miljard euro die het project gekost heeft, is veel geld. En er zijn natuurlijk forse overschrijdingen geweest. Tegelijkertijd verandert de Noord/Zuidlijn de hele stad. De Amsterdammers in Noord komen dichterbij het centrum, nadat ze zich lange tijd misschien wel verweesd hebben gevoeld. Ik hoop dat de nieuwe metrolijn een nieuwe as van economische groei voor de stad wordt. De tijd zal leren of dat gebeurt.''

De nieuwe Noord/Zuid-as hing in 2008 aan een zijden draadje. Toen gebeurde wat iedereen vreesde. Door een lekke damwand verzakten er huizen bij de Vijzelgracht. Niet alleen de bouwers, maar ook de politici raakten in paniek. Criticasters riepen zelfs dat het project moest stoppen. Driekwart jaar lag de bouw stil. Toenmalig burgemeester Job Cohen moest zich de blaren op de tong praten over de noodzaak van de metrolijn voor de toekomst van Amsterdam. Het budget ging een half miljard euro omhoog en de boor vrat zich verder langs de houten palen van de huizen. Bij Station De Pijp, onder de Ferdinand Bolstraat, liggen de twee tunnelbuizen op elkaar, zó krap was het tussen de houten funderingspalen.

Dales gaat maandag nóg een keer met de Noord/Zuidlijn. ,,Om te horen wat de Amsterdammers zeggen. Dat vind ik spannender dan de openingsrit. Het verbaast me niets dat ze trots zijn. Dit zie je altijd bij grote projecten. Tijdens de bouw is het zwaar omstreden, want dan ervaren mensen alleen de overlast die heel lang duurt. Iedere metrolijn in de wereld krijgt daarmee te maken. Als het klaar is, dan is iedereen blij en tevreden. Ik ben er heel blij mee dat de Amsterdammers trots zijn. Ik kijk meer uit naar mijn ritje maandag.''

De opening van de Noord/Zuidlijn, wordt morgenochtend live op televisie uitgezonden op NPO1.