Postmodernisme

Het postmodernisme is een reactie op het modernisme. In de stroming komen het classicisme en de populaire cultuur samen. De term postmodernisme is afkomstig van de Franse filosoof Jacques Derrida (1930-2004). Naast in de filosofie en architectuur wordt de term postmodernisme ook gebruikt in de beeldende kunst en literatuur. Architectuurcriticus Jencks wijst de afbraak van het modern vormgegeven Pruitt-Igoe woningbouwproject in St. Louis in 1972 aan als het einde van het modernisme.

Venturi en Scott Brown

Architecten als Robert Venturi leveren kritiek op de uniformiteit van moderne gebouwen. De uitspraak "Less is more" van modernist Ludwig Mies van der Rohe wordt door Venturi vervangen door "Less is a bore". De boeken Complexity and Contradiction in architecture (1966) van Robert Venturi en Learning from Las Vegas (1972) van Venturi, Denise Scott Brown en Steve Izenour speelde een belangrijke rol in de ideeën over het postmodernisme. In een masterclass van ABC architectuurcentrum omschrijft architect Soeters het postmodernisme als volgt: "Dus je wilt veel meer dan het weinige. Je wilt allerlei invloeden en allerlei gedachten samenbrengen in het ontwerp en de tegenstellingen zijn een bron van vermaak en een bron van het ontwerp....kijken hoe je al die verschillende dingen die je in het ontwerp wil realiseren bij elkaar kunt brengen en een samenhang kunt geven."

Kenmerken

Bij het postmodernisme ligt de nadruk op de verschijningsvorm van de gebouwen. De (klassieke) geschiedenis wordt herontdekt als inspiratiebron voor de architectuur. Een kenmerk is dan ook het gebruik van klassieke elementen als ornamenten, vaak in combinatie met moderne elementen als vliesgevels. De klassieke elementen als gevellijsten, kapitelen en zuilen worden vaak gerealiseerd in prefab beton. Gebouwtypen uit het verleden, zoals passages, keren terug. Het resulteert soms in gebouwen die door de vele kleuren en ronde vormen op suikertaarten lijken. Architecten en vormgevers als Graves, Starck en Mendini ontwerpen ook meubels, servies en andere gebruiksvoorwerpen. Postmodernisme werd vooral ingezet als men een gebouw met een geheel eigen, herkenbare, uitstraling wilde realiseren, zoals bij musea, winkelcentra en kantoorgebouwen.

Monument, decorated shed and duck

In Learning from Las Vegas wordt onderscheid gemaakt tussen gebouwen die "monumenten" zijn, de "decorated shed", een eenvoudig doosvormig gebouw met aan de voorkant een gevel om de aandacht te trekken en een "duck", waarbij het gebouw in zijn geheel een symbool van de functie is. Dit laatste type gebouw dankt zijn naam aan een eendenrestaurant in de vorm van een eend op Long Island bij New York.

Buitenlandse voorbeelden

Belangrijke buitenlandse architecten(bureaus) zijn Robert Venturi, Charles Moore, Robert Stern, James Stirling, Ricardo Bofill, Adolfo Natalini, Aldo Rossi, Robert Krier, Michael Graves, Terry Farrell, Hans Hollein, Phillippe Starck, Jerde Partnership, bOb van Reeth en Charles Vandenhove. Hoogtepunten in deze stroming zijn het Portland Public Service Building, Portland (1980-83) van Michael Graves, het Piazza d'Italia New Orleans (1974-80) van Charles W. Moore, het AT&T Building (1978-84) in New York van Philip Johnson en John Burgee, Les Espaces d'Abraxas te Marne-la-Valée (1978-82) van Bofill, Neue Nationalgalerie van Stirling in Stuttgart (1984) en het Haas haus te Wenen (1985-1990) van Hollein.

Nederland

Nederland kent niet heel veel typische postmoderne gebouwen. Buitenlandse architecten zoals Graves, Rossi, Stern en Natalini realiseerden in de jaren negentig postmoderne architectuur in Nederland. Nederlandse hoogtepunten van de stroming zijn het Circustheater in Zandvoort van Sjoerd Soeters en het effectenkantoor Oudhof in Amsterdam, ontworpen door Mart van Schijndel. Een laat voorbeeld is een winkelcentrum in Amersfoort Vathorst van Attika architekten. In dit gebouw zijn emoji verwerkt als ornamenten.

Architecten

Mart van Schijndel (1943 - 1999) en Sjoerd Soeters (1947).