Experts over de moeder-dochterrelatie: ‘Je moeder zien als vriendin? Ik vind dat ongezond’

“Ga je die tomaat in vieren snijden?” vraagt een moeder die op visite is bij haar dochter. “Ik zou plakjes doen.” De fijne sfeer verdwijnt en dochter denkt: kan ik nou niets doen zonder dat ze er kritiek op heeft? De moeder denkt: het was toch maar een onschuldige vraag? De dochter is een student van de Amerikaanse hoogleraar Deborah Tannen, die deze anekdote beschrijft in haar boek Doe je dat écht aan? – Hoe moeders en dochters met elkaar praten.

Tannen, die wereldberoemd werd door haar boeken over menselijke relaties, onderzoekt hoe het komt dat dochters zich altijd bekritiseerd voelen door hun moeders en waarom moeders zich altijd buitengesloten voelen. Altijd is misschien een tikkeltje overdreven, maar voor velen is dit toch herkenbaar.

Veeleisend

Dick de Bruijn is relatie- en gezinstherapeut, hij ziet in zijn praktijk ook moeders en dochters die ‘vastlopen’. Wat zijn redenen dat deze relatie moeizaam verloopt? “Wat vaak voorkomt is dat de dochter allang volwassen is en dat de moeder zich nog met haar bemoeit. Moeders willen heel graag dat het goed gaat met hun kind, dat het goede keuzes maakt qua partner, werk en studie. Dat bedoelen ze goed, maar het kan veeleisend overkomen. De dochter vindt het moeilijk om te zeggen: ik heb een eigen leven en ik hoop dat jij dat ook hebt. Ze vermoedt dat haar moeder dat niet goed zal begrijpen. Of een dochter zegt er wel iets van en dat komt niet goed over. Moeder denkt: waar heb je het over? Je doet ondankbaar.”

Ook kan het zo zijn, vertelt De Bruijn, dat ouders bepaalde kansen in hun leven niet gehad hebben, en dat zij daardoor vinden: jij hebt ze wel en daarom moet je er het beste van maken. Geke Boeringa ziet dit ook voorbijkomen in haar praktijk. Ze is gecertificeerd coach en relatietherapeut en geeft workshops aan moeders en dochters. Zij vertelt dat er sprake kan zijn van ruzie en strijd of juist het ontlopen of negeren van elkaar. “Onderliggend is er vaak pijn over bijvoorbeeld dingen die in de opvoeding niet goed zijn gelopen, maar ook verwachtingen kunnen een valkuil zijn in een gezonde relatie. Ouders zien hun kinderen keuzes maken die ze zelf niet zouden maken: dat moet je als ouders kunnen loslaten. Moeders kunnen het gevoel hebben van: ik heb altijd mijn best gedaan, zie je dat wel?

Aan de andere kant kunnen dochters vinden dat ze niet worden gezien en gewaardeerd. Als moeder moet je niet je eigen verwachtingen op je dochter projecteren. Je hoeft haar niet bij alles applaus te geven, de kunst is om achter je dochter te kunnen blijven staan.”

In een onderzoek van de Universiteit van California komt naar voren dat de relatie tussen moeder en dochter de sterkste van alle ouder-kindrelaties is. Althans, als het gaat om de manier waarop de hersens emoties verwerken. Daardoor zouden moeders dochters eerder begrijpen. Vooropgesteld: dit is natuurlijk lang niet bij iedereen zo. Dat iemand je moeder is, is geen garantie voor een liefdevolle relatie.

Je beste vriendin

De hamvraag is: hoe houd je de band wél goed? De Bruijn: “Probeer je eigen autonomie en die van je moeder goed voor ogen te houden. Die valkuil kan groot zijn: dat je je gaat bemoeien met het leven van de ander, omdat je er iets van vindt. Dat gebeurt vaker van moeder naar dochter, alhoewel het andersom ook voorkomt. Sommige moeders en dochters noemen elkaar hun beste vriendin. Ik heb daar mijn bedenkingen bij of dat zo gezond is, omdat beide partijen autonoom moeten zijn en je je kinderen moet kunnen loslaten.”

Boeringa: “Ik denk wel dat er een verschil in verantwoordelijkheid is. Ik vind dat de moeder als eerste verantwoordelijkheid mag nemen voor de dochter, omdat zij de ouder is. Ouders mogen, of moeten, er voor hun kinderen zijn. Maar dat betekent niet dat je als volwassen kind geen verantwoordelijkheid hebt.” Volgens Boeringa is het belangrijk om elkaars grenzen af te stemmen.

“Een moeder zei: ‘Ik pas drie dagen per week op mijn kleinkinderen, maar word niet uitgenodigd voor het kerstdiner van mijn dochter.’ Natuurlijk voelt die moeder zich gekwetst, maar misschien waren er goede redenen om haar niet uit te nodigen. Daar kom je alleen achter door met elkaar te praten. Als je elkaar niet bevraagt, trek je conclusies die niet nodig hoeven zijn.”

Moeder-dochterrelatie

Tuurlijk botert het tussen mensen niet altijd goed – of het nou een relatie met je partner, beste vriendin of moeder is. Maar wanneer is het een goed idee om samen in therapie te gaan? De Bruijn: “Als je er samen niet meer uitkomt en je wilt dat het beter wordt, is het een verstandig idee om een therapeut te zoeken.” Boeringa: “In therapie is het belangrijk dat de vrouwen in staat zijn om naar zichzelf te kijken. De meeste mensen kunnen dat gelukkig. Het is belangrijk om naar elkaars verhaal te luisteren, aan elkaar te vertellen waar je mee zit en hoe je je daarbij voelt.”

Hoewel de meeste mensen graag een goede relatie met hun ouders hebben, is dat niet voor iedereen weggelegd. Soms kan het juist bevrijdend zijn om afstand te nemen. Boeringa: “Als je elkaar jarenlang alleen maar pijn doet en teleurstelt, kan het soms een betere uitkomst zijn om een rustpauze in te lassen of om af te spreken op een oppervlakkige manier met elkaar om te gaan.”

We hoeven de moeder-dochterrelatie dan ook niet te romantiseren. Net zoals in elke andere relatie kan het soms hard werken zijn, kan er een tijd zijn dat het wat beter of minder gaat. Als mens ben je nou eenmaal niet volmaakt. En soms moet je elkaar gewoon lekker laten en je mond houden. Of die tomaat nou in twee, vier of zes stukjes wordt gesneden – wat maakt het uit?

De rest van dit dossier lees je in Flair 4-2024. Meer van dit soort artikelen lees je wekelijks in Flair.