Tim Kuik van Stichting BREIN wordt vaak weggezet als de uitsmijter van de Nederlandse entertainmentwereld. Als iemand die mensen de toegang ontzegt tot fijne, maar - inmiddels - illegale feestjes. Sinds 1999 treden Kuik en diens Stichting BREIN op tegen iedereen die inbreuk pleegt op auteursrechtelijk beschermd materiaal. Uitsmijter of niet, zijn jarenlange ervaring heeft Kuik wel een realistische blik op de werkelijkheid gegeven.
Tim Kuik, directeur Stichting BREIN
Soms lijkt het erop dat piraterij geen echt issue meer is. Af en toe is het onderwerp weer even in het nieuws, bijvoorbeeld als de overheid het downloaden van films uit een illegale bron daadwerkelijk strafbaar maakt óf als blijkt dat dagelijks zo’n 100.000 Nederlanders de streamingdienst Popcorn Time gebruiken, maar vervolgens lijkt alles weer terug te keren naar business as usual. De Nederlandse bioscopen draaien over het algemeen naar wens, de Motion Picture Association of America (MPAA) noteerde in 2014 een jaaromzet van 36,4 miljard dollar en het publiek lacht als in bioscoopzalen voor de hoofdfilm de boodschap verschijnt dat camcording verboden is. En ondertussen doet Stichting BREIN waar het door de industrie in Nederland voor is opgericht: proberen de economische schade zoveel mogelijk te beperken.
Über
Toch is er wel degelijk wat aan de hand. Is het niet omdat er elke keer weer slimmerds zijn die wat nieuws bedenken, zoals in het geval van Nacho Time dat het downloaden van software à la Popcorn Time overbodig maakt en toegang tot illegaal aanbod met één klik mogelijk maakt, dan is het wel omdat ook in andere bedrijfstakken te zien is hoe ontwrichtend nieuwe techniek in combinatie met een sociaal netwerk kan zijn. Enter Über.
De taxidienst die het mogelijk maakt om snel, gemakkelijk en tegen veel lagere kosten van A naar B te worden gebracht, komt vanzelfsprekend ook aan bod als we half maart aanschuiven om van Tim Kuik, directeur van Stichting BREIN, te horen hoe hij de strijd tegen de inbreuk op auteursrechtelijk beschermd materiaal momenteel ervaart. Kuik: ‘Über is net zo ontwrichtend voor de taxibranche als piraterij voor entertainment. De taxiwereld zou moeten samenwerken en via taxi.nl moeten laten zien waarin zij anders is. Je moet jezelf aantrekkelijk maken. De taxiwereld zal moeten omschakelen van een model waarin zij recht denken te hebben op die klant, naar een model waarbij ze die klant optimaal kunnen bedienen. Dat geldt ook voor de entertainmentwereld. Daarnaast is Über ook weer een voorbeeld van iets dat wel gereguleerd moet worden.’
Boeman
Kuik, die door menigeen toch vooral wordt gezien als de uitsmijter van de entertainmentwereld, de man die mensen de toegang ontzegt tot fijne, maar illegale feestjes, wordt door het publiek vaak afgeschilderd als boeman. Hij houdt zich echter al meer dan vijftien jaar met de materie bezig waardoor hij ook een helder beeld heeft van de kant die de entertainmentsector opgaat.
‘Je roeit piraterij nooit uit’, merkt Kuik realistisch op. ‘Het is er altijd geweest, ook ten tijde van de audio- en videocassette. Maar door een combinatie van legaal aanbod, voorlichting en het verstoren van het illegale aanbod kunnen we het probleem wel beheersbaar maken.’ Daarmee kaart Kuik direct een belangrijk punt aan waarom piraterij zo sterk heeft kunnen groeien: het ontbrak lange tijd immers aan een goed, door de industrie zelf aangeboden ‘legaal’ alternatief voor diensten als Limewire en het later zo populaire The Pirate Bay. Kuik: ‘Voor de consument gelden maar drie dingen: beschikbaarheid, bedieningsgemak en betaalbaarheid.’
Beschikbaarheid
Wie over de beschikbaarheid van films via video-on-demanddiensten als iTunes, Netflix, Pathé Thuis en Videoland.com praat, die kan niet om het onderwerp windows én de door territoria gedreven licentiemodellen heen. De industrie werkt al sinds jaar en dag met het model dat films eerst exclusief in de bioscoop worden vertoond, om pas daarna via andere kanalen (dvd, vod, pay tv en reguliere tv) beschikbaar te worden gesteld. Daarnaast is er ook nog eens de structuur die bepaalt dat producenten hun films met behulp van sales agents en filmdistributeurs in verschillende landen op verschillende momenten aan te man proberen te brengen. Daardoor kan een indiefilm uit de VS in Engeland op een heel ander moment in de bioscoop verschijnen of op vod beschikbaar komen dan in Nederland.
Aan dat alles heeft de consument duidelijk geen boodschap. Die wil kunnen kijken naar een film op het moment dat hij dat wil en waar hij dat wil. Of dat nu in de bioscoop is of op de iPad. Zelfs als hij daarvoor wegen moet bewandelen die de Nederlandse wet tegenwoordig als illegaal bestempelt.
Windows
Kuik erkent dat de windows een voedingsbodem zijn voor piraterij en ziet ook dat verandering onvermijdelijk is. Kuik: ‘De ontwikkeling bij film is zodanig dat je als consument de keuze hebt om zelf te bepalen of je een film in de bioscoop gaat zien, aanschaft op dvd óf downloadt of streamt, hetzij via een abonnement of op basis van pay per view. Je bepaalt als consument waar je voorkeur naar uitgaat. Daar gaat het naar toe. Er zijn nog allerlei partijen in de markt die dat niet willen, maar ik denk dat het onvermijdelijk is. De vraag is dus niet of het gebeurt, maar wanneer.’
Volgens Kuik is het onvermijdelijk omdat iedereen ziet dat die keuze er voor een wezenlijke groep eigenlijk al is, ook al is het illegaal. Kuik: ‘Films die in Amerika worden uitgebracht staan binnen twee weken al online omdat ze met een camcorder worden opgenomen. Dus kan iedereen erbij. De industrie zelf verdient er alleen niks aan. Dat gebeurt pas als ze er zelf mee komt. Hoe lang kan die situatie voortduren?’ En Kuik gaat nog even door: ‘In de filmwereld werd lange tijd gezegd dat men niet dezelfde fout zou maken als in de muziekindustrie. Ik kan mij de conferentie nog herinneren waar werd verkondigd dat het decennia heeft geduurd om te komen tot het businessmodel waar de industrie nu mee werkt en dat je dat nu eenmaal niet zomaar kunt aanpassen. Er werd ingebracht dat nieuwe businessmodellen het bestaande model niet zouden mogen kannibaliseren. Ik weet nog dat ik daarop zei: “I don’t think the problem is the cannibalisation of existing business models, but that you are being eaten alive already!”’
Het volledig afschaffen van windows is een enorm gevoelig onderwerp in filmland. Toen Jeffrey Katzenberg, de CEO van DreamWorks Animation vorig jaar april de knuppel weer eens in het hoenderhok gooide en een forse verandering van het model voorspelde, haastten andere studio executives zich te zeggen trouw te zullen blijven aan de zogeheten theatrical window die nu om en nabij de vier maanden ligt. Kuik: ‘De partijen moeten er met elkaar uitkomen om te bepalen wanneer het verstandig is om het einde van de windows te introduceren. Ik kan mij niet bemoeien met de zakelijke kant van het hele verhaal, want daar ga ik niet over. Ik kan het alleen beoordelen vanuit de invalshoek van de handhaving. Daar zie ik dat de consument de keuze allang heeft. De knappe koppen moeten maar met elkaar gaan berekenen wanneer het verstandig is om dit model anders te gaan vormgeven.’
Popcorn Time
Naast beschikbaarheid zijn bedieningsgemak en niet in de laatste plaats betaalbaarheid wezenlijke elementen om de consument te verleiden gebruik te maken van het legale aanbod. Kuik: ‘Ik moet wel zeggen dat mensen, zeker in het begin, erg gemakkelijk hebben gedacht over de wijze waarop films online konden worden aangeboden. Als je online iets aanbiedt waar je mensen voor wilt laten betalen, dan moet het van goede kwaliteit zijn. In het begin was dat gewoon nog niet zo. De filmbestanden waren toen nog te groot en de bandbreedte te klein. Aan de andere kant was er dus een groep die bereid was de ongemakken en de matige kwaliteit voor lief te nemen omdat het gratis was. Die ongemakken zouden nooit zijn geaccepteerd als je er in die tijd voor zou hebben moeten betalen. Technologisch moest er wel iets worden ontwikkeld voordat het tegen betaling kon worden aangeboden.’
Maar nu die hobbel is beslecht, zijn vindbaarheid en bedieningsgemak onderwerpen die prioriteit verdienen. Wat heeft Kuik daarover te zeggen? ‘Ik kan de oude presentatie nog laten zien die ik gebruikte en waarin ik een quote uit de film Field of Dreams vrij vertaalde: ‘If you build it, they will come’. Zo van, jongens, word eens wakker! Het internet is de grote unifyer. De industrie moet beseffen dat mensen eigenlijk helemaal niet tien verschillende winkels willen, maar een winkel waarin alles beschikbaar is en ook nog eenvoudig te vinden.’ Ze willen Popcorn Time? ‘Ja, eigenlijk wel. En daar zijn ze ook bereid voor te betalen, dat weet ik zeker.’
Handhaven
Terwijl de filmsector bezig is legale alternatieven meer voedingsbodem te geven, doet BREIN waartoe zij in het leven is geroepen: handhaven. Maar dat wordt er niet gemakkelijker op met de wetenschap dat de consument het tegenwoordig heel gewoon vindt dat het aanbod online te vinden is en ook nog gratis te benaderen valt. Kuik: ‘Daarin heeft in ons geval niet meegewerkt dat de Nederlandse overheid lange tijd heeft geroepen dat je gewoon mocht downloaden. Daardoor ontbreekt een moreel besef volledig.’
Sinds april 2014 is het downloaden van film uit een illegale bron daadwerkelijk strafbaar. Kuik: ‘Ja, maar ik zie de overheid daar niks mee doen. Daar roept men alleen dat BREIN geen heksenjacht mag ontketenen. Maar je moet het de rechthebbenden wel mogelijk maken de consument te benaderen met een stuk voorlichting. We hebben daar al meerdere malen afspraken over proberen te maken met de access providers. Wij willen graag dat die consument op het moment dat hij inbreuk maakt of dreigt te maken, een signaal krijgt dat hij dat doet. Dat willen we niet met de opgeheven vinger doen, maar met een positief signaal dat er echt legale alternatieven zijn waar het werk van rechthebbenden recht mee wordt gedaan. Het gaat erom dat de landing page zegt dat men bij illegaal aanbod probeert te komen en dat er legale alternatieven zijn. Een ander voorbeeld is dat je de gebruiker van een IP-adres een bericht kunt sturen als hij of zij verkeerde activiteiten onderneemt. De rechthebbende hoeft daarbij helemaal niet te horen te krijgen wie er achter dat IP-adres schuilgaat. Dat weet alleen de provider. Maar zelfs nu het legale aanbod er is komen we daarin met de providers geen stap verder. Zonder aansturing van de overheid komt het er niet.’
Heb je nog de hoop dat er een zeker moreel bewustzijn te creëren is? Of hebben we het point of no return al bereikt? Kuik: ‘Dat hebben we niet, want er is om de zoveel jaar ook een nieuwe generatie. Natuurlijk is er een groep die is opgegroeid denkende dat alles gratis en voor niks kan, maar veel van hen zijn ook naar Spotify gegaan, omdat het gemakkelijk is, er veel wordt aangeboden en het goed werkt. De strijd is nooit voorbij, maar zoals eerder gezegd, door een combinatie van legaal aanbod, voorlichting en het verstoren van het illegale aanbod kunnen we het probleem wel beheersbaar maken.’
(foto Sven van der Vlugt)
Popcorn & Nacho
In Nederland is de illegale streamingdienst Popcorn Time bijzonder populair. Vorig jaar liet een woordvoerder van de dienst nog weten aan de website Androidplanet.nl dat Nederland in de top drie van landen hoort waar Popcorn Time het meeste wordt gebruikt. Er waren toen zo’n 100.000 Nederlanders die er dagelijks actief gebruik van maakten. De software was op dat moment al op zo’n 1,3 miljoen Nederlandse apparaten geïnstalleerd. Dat aantal zou elke dag met 15.000 groeien. Met Popcorn Time kan de gebruiker illegaal films en series kijken via het torrent-protocol na de software te hebben gedownload en geïnstalleerd.
Begin dit jaar deed opeens de dienst Nacho Time van zich spreken. De website, die in maart van dit jaar in het vizier van BREIN kwam, maakte het mogelijk om nog sneller dan met Popcorn Time bij illegaal aanbod van film en tv-series uit te komen. Er hoefde namelijk geen software te worden gedownload. Stichting BREIN slaagde er in de site van Nacho Time uit de lucht te halen omdat deze in bezit was van een Nederlandse jongen en bovendien op een Nederlandse server stond. Het is niet bekend of de dienst inmiddels nog ergens anders is opgedoken.
Uit de meest actuele cijfers van de Stichting Video on Demand blijkt ondertussen dat het gebruik van legale vod-diensten in Nederland in 2014 flink is gestegen. Inmiddels zouden 3,2 miljoen Nederlandse huishoudens - op een totaal van meer dan 7,5 miljoen - naar films en series kijken via legale aanbieders als UPC, Ziggo en Pathé Thuis. Anderhalf jaar geleden waren dat er nog 2,5 miljoen huishoudens. ‘36% van de Nederlanders gebruikt een of meerderd betaalde vod-diensten’, aldus de stichting die gebruik maakt van cijfers van marktonderzoeksbureau GfK. 65% kijkt vod via kabel- en/of internetproviders zoals Ziggo en KPN, 35% maakt gebruik van online vod-diensten zoals Netlix, Videoland of Pathé Thuis.
