Zorg voor migranten: wat staat er in de verkiezingsprogramma’s van 2023?

Zorg voor migranten: wat staat er in de verkiezingsprogramma’s van 2023?

Auteurs: Iris Coerman, Elza Zijlstra, Nicky Renna, Marleen Kraaij – Dirkzwager namens de KAMG werkgroep Migratie, Opvang en Zorg.

Nadat het vorige kabinet viel over het thema migratie, is migratie, net als zorg, één van de grote thema’s in het publieke debat. De KAMG Expertisegroep Migratie, Opvang en Zorg was benieuwd naar wat er in de verkiezingsprogramma’s zou staan over de zorg voor migranten en of er aanknopingspunten zouden zijn voor de verbetering van deze zorg.

De groep analyseerde de verkiezingsprogramma’s van de 15 partijen met het grootste aantal zetels in de peilingen van half oktober 2023 op de thema’s ‘migratie’ en ‘zorg’. Er werd gekeken of er aandacht werd besteed aan vier verschillende migrantengroepen: asielzoekers, statushouders, ongedocumenteerden en arbeidsmigranten. Daarnaast werd er gekeken naar het thema zorg en de determinanten met een grote invloed op gezondheid, namelijk de thema’s werk, onderwijs en onderdak.

Tijdens het lezen vielen een aantal overeenkomsten en verschillen in mening op tussen de partijen, daar gaan we hieronder verder op in. Een samenvatting van wat er per verkiezingsprogramma en per doelgroep geschreven werd over de verschillende thema’s is te lezen in dit overzicht.

Visie op migratie: verrassend veel overeenkomsten
Alle partijen besteden uitgebreid aandacht aan het thema migratie. De meest uitgewerkte passages betreffen aanbevelingen over de internationale en nationale asielprocedure. Over het gehele politieke spectrum zijn partijen het eens over het belang van het aanpakken van de grondoorzaken van migratie. De manier waarop en de achterliggende motivatie verschilt echter; van migratiestop tot het tegengaan van mensenhandel. Er worden veel verschillende punten van aandacht gesuggereerd: inzetten op armoedebestrijding in het land van herkomst door bijvoorbeeld ontwikkelingssamenwerking te versterken, verbeterde klimaatbeheersing, opvang in de regio en het centraliseren van asielaanvragen buiten de EU. Meningsverschillen zijn er over het al dan niet aangaan van afspraken met derde landen en het versterken of juist opzeggen van internationale verdragen.

Eensgezindheid is er wel over het versnellen van de nationale asielprocedure, waarbij ‘kansloze’ migranten snel moeten worden teruggestuurd naar het land van herkomst ten gunste van ‘kansvolle’ migranten. Door een significant deel van de partijen wordt aandacht besteed aan vlotte integratie van migranten, om snel mee te kunnen draaien in en bij te kunnen dragen aan de maatschappij.

Er is weinig aandacht voor statushouders en ongedocumenteerden. Met betrekking tot statushouders wordt er aandacht gegeven aan snelle integratie en worden er aanbevelingen gegeven over de duur en voorwaarden van verblijfsvergunningen. Met betrekking tot ongedocumenteerden wordt het recht op opvang en beleid rondom terugkeer besproken.

Voor arbeidsmigranten zijn de verschillende programma’s moeilijk te vergelijken door uiteenlopende interpretaties van de term ‘arbeidsmigranten’. Er wordt naar deze groep verwezen met woorden als  expat, gastarbeider of migrant uit Oost-Europa. Duidelijk is wel dat de meeste verkiezingsprogramma’s zich focussen op het vergroten van controle op de instroom. We zien ook dat vrijwel alle partijen aan de slag willen gaan met de aanbevelingen van de commissie Roemer. Deze aanbevelingen zijn gericht op het beter in beeld krijgen van misstanden in de leef- en werkomstandigheden van arbeidsmigranten om ze vervolgens te kunnen verbeteren.

Visie op zorg voor migranten: een onderbelicht thema
De grote lijnen van verkiezingsprogramma’s met betrekking tot zorg gaan over het beheersbaar maken van de stijgende zorgkosten en het aantrekken van voldoende personeel. Ook is er de gemeenschappelijke overtuiging dat zorg toegankelijk moet zijn en blijven voor iedereen. Een heel aantal partijen schenkt aandacht aan het verkleinen van gezondheidsverschillen. Tegen die achtergrond is het verrassend dat er geen expliciete aandacht is voor zorg voor migranten, niet in de hoofdstukken over zorg noch in de hoofdstukken over migratie.

Door drie partijen wordt wel kort genoemd dat de trauma- en psychische zorg voor asielzoekers of statushouders verbeterd moet worden. Een enkele partij pleit voor een verbetering in cultuursensitief werken in de zorg.

Determinanten die bijdragen aan een goede gezondheid voor migranten worden uitgebreid  door partijen besproken. Zo steunen bijna alle partijen een snelle en uitgebreide toegang tot de arbeidsmarkt voor asielzoekers. Mede gekleurd door het huidige woningtekort lopen de meningen uiteen rondom de spreidingswet, het toekennen van woningen aan statushouders en de opvang voor ongedocumenteerden. Het belang van toegang tot onderwijs voor asielzoekerskinderen wordt weinig genoemd, het belang van onderwijs in het kader van integratie van volwassenen wordt vaker aangekaart. Gezinshereniging, ook van belang voor de gezondheid, wordt minder in detail beschreven dan je zou verwachten gezien het feit dat het kabinet hierover viel. Sommige partijen pleiten voor beperking en anderen juist voor uitbreiding van de huidige regelgeving rondom gezinshereniging. De meeste partijen zijn het eens over het ‘harder’ aanpakken van overlast veroorzakende migranten. Een enkele partij pleit ervoor om daarbij oog te blijven houden voor hun noden, die een integrale (zorg)aanpak verdienen.

Conclusie
De aandacht voor de samenhang tussen gezondheid en migratie is in de huidige verkiezingsprogramma’s helaas onderbelicht. De overeenkomsten in de verkiezingsprogramma’s bieden wel aanknopingspunten om de gezondheid van migranten te beschermen en onwenselijke gezondheidsverschillen te verkleinen. We hopen op een snelle formatie, noodzakelijk voor besluitvorming en zijn benieuwd naar wat er in het coalitieakkoord terug te vinden zal zijn rond dit onderwerp.