Helmen met hoorns, vervaarlijke schepen, nietsontziende oorlogvoering. Denk je aan de Vikingen, Scandinavische zeevaarders die berucht waren om hun verre rooftochten naar onbekende landen, dan heb je ongetwijfeld een beeld in je hoofd van hoe ze eruitzien. Wie waren deze maritieme ontdekkingsreizigers?
Viking is een omstreden term
De term Viking is omstreden: oorspronkelijk was het geen omschrijving van een volk maar een aanduiding voor noordse ontdekkingsreizen, plundertochten en piraterij. Nadat het woord Vikingen in het negentiende-eeuwse Engeland opnieuw werd geïntroduceerd, werd de term steeds vaker gebruikt voor de Scandinavische zeevaarders die zich ver buiten hun grenzen waagden om onbekende landen te verkennen en te plunderen.
De geschiedenis van de Vikingen begint in de achtste eeuw. Vanaf 790 n.C. voeren Scandinavische piraten richting het zuiden om de grotendeels onbeveiligde kloosters in Engeland, Schotland en Ierland te plunderen. Over de precieze aanleiding van deze rooftochten wordt door historici nog altijd gediscussieerd, maar het gebrek aan huwbare vrouwen, de behoefte aan slavenarbeid of het uitbreiden van handelsnetwerken kunnen een rol hebben gespeeld.
Ook vrouwen zaten in het leger van de Vikingen
In 865 begonnen de Vikingen aan hun grootschalige invasie van Engeland. De woeste krijgers – bekend als het ‘grote heidense leger’ – veroverden drie van de vier Angelsaksische koninkrijkjes in Engeland. Hoewel je bij de aanvallers al snel denkt aan een militaire grootmacht, omvatten hun legers ook kooplieden, vrouwen en kinderen. DNA-onderzoek wees bovendien uit dat de Vikingen een veel diversere groep was dan aanvankelijk werd aangenomen.
Het enige vorstendom dat nog niet was gevallen, Wessex, moest zich jarenlang verdedigen tegen aanvallen van de Vikingen. Uiteindelijk strekte de Danelaw, het gebied dat door Deense Vikingen werd bezet, zich uit over het hele noordwesten van Engeland. De Noorse Vikingen streken neer in Schotland.
Kwamen de Vikingen ook naar Nederland?
Engeland was niet de enige plek waar de Vikingen zich meldden: hun roof- en verkenningstochten bracht ze helemaal tot in Noord-Afrika en het uiterste westen van Canada, tot in het Midden-Oosten en diep in Rusland, Frankrijk en Spanje. Ook Dorestad, destijds een belangrijk handelsknooppunt in Nederland (op de plek van Wijk bij Duurstede), werd in de negende eeuw een aantal keer aangevallen door de Vikingen.
Van de negende tot de elfde eeuw volgden nog meer invallen. Maar in deze tweede bloeiperiode draaide het om een andere vorm van macht: geld. De Vikingen eisten betalingen, die later met Danegeld werden aangeduid, in ruil voor het bewaren van de vrede.
Waar eindigt de tijdlijn van de Vikingen?
Rond 1100 nam de invloed van de Vikingen af. Uit de verspreide clangebieden groeiden heuse Scandinavische koninkrijkjes waarin de politieke macht en de rechtspraak langzaam werden geconsolideerd. Gebieden die mogelijk het doelwit waren van de Vikingen, hadden hun havens en steden versterkt en geleerd om zich te verdedigen.
De Slag bij Hastings maakte in 1066 een einde aan de heerschappij van de Vikingen in Engeland, terwijl het aantal rooftochten terugliep door de introductie van het christendom in Scandinavië. Van oorsprong kende het geloof van de Vikingen meerdere goden, waarvan Odin een van de belangrijkste was. Later bekeerden steeds meer Vikingen zich tot het christendom.
Vaak worden Vikingen afgeschilderd als krijgers die gehoornde helmen droegen (dat deden ze niet) en uit schedels dronken (ook een mythe). Hun gewelddadige reputatie is deels gebaseerd op waarheid, maar ze dreven ook vreedzaam handel en namen het cultuurgoed van andere volken over. De culturele bijdrage van de Vikingen aan de gebieden waarin ze zich vestigden, was niet minder indrukwekkend dan hun vaardigheden als zeevaarders en plunderaars.
Lees ook: Dit zijn enkele van de mooiste kunstschatten van de Vikingen
