Bijlmerflat als lichtend klusvoorbeeld in Europa
Amsterdam
Een volslagen verrassing. Zo omschrijft Pieter Bannenberg, architect van NL Architects, de twee prijzen die het architectenbureau samen met de collega’s van XVW Architecten ontving voor het tekenen van de renovatie van de Kleiburgflat in de Amsterdamse Bijlmer. De prestigieuze Mies van der Rohe-award viel de ontwerpers in mei ten deel, gevolgd door de Dutch Design Award eind oktober. ‘Vooral de eerste prijs is heel bijzonder. Die gaat bijna altijd naar een gebouw van iconische betekenis, publieke gebouwen die voor iedereen toegankelijk zijn. De verrassing was dus groot toen de Kleiburgflat op de shortlist voor de prijs kwam te staan en daarna ook nog eens de eerste selectie overleefde.’
De architecten konden het daarom bijna niet geloven dat de keuze op hun ontwerp viel. ‘Maar de argumentatie van de jury was duidelijk. Een iconisch gebouw is waardevol voor de stad, maar in een flat woon en leef je. En flats zoals in de Bijlmer zijn er veel in Europese steden. Vaak staan ze op de nominatie om gesloopt te worden. Deze renovatie toont aan dat het ook anders kan. De jury wil met deze prijs architecten en ontwikkelaars aanmoedigen om soortgelijke projecten uit te voeren.’
een euro
Wat maakt de Kleiburgflat zo bijzonder? Op het eerste gezicht valt de flat, die uit vier blokken bestaat, niet echt op. Verscholen achter het groen duiken de tien verdiepingen op wanneer je aan komt lopen vanaf metrostation Kraaiennest. Halsbandparkieten zoeken fluitend beschutting in de verkleurende bomen. Een waterig herfstzonnetje begeleidt een paar van deze exotische vogels naar de galerijen van de flat. De kleur van licht beton overheerst. Het had niet veel gescheeld of de flat was tegen de vlakte gegaan. De in 1971 gebouwde honingraatflat stond te verpauperen en al vanaf 1992 was het de bedoeling om het complex net als de zes nabijgelegen flats grondig te renoveren.
Alle verbouwingsplannen strandden echter en in 2009 zag woningbouwcorporatie Rochdale, de eigenaar van de flat, geen andere optie meer dan slopen. De wijkbewoners protesteerden echter en Rochdale besloot daarom de flat voor het symbolische bedrag van een euro te verkopen aan de partij met het beste renovatieplan. De keuze viel op Consortium DeFlat, een samenwerkingsverband van enkele projectontwikkelaars. Ze lieten architecten een renovatieplan ontwerpen, de woningen opknappen en verkochten deze daarna voor een zacht prijsje als kluswoning.
saamhorigheid
Een van de eerste kopers was acteur Micha Hulshof (38). Samen met zijn vrouw Eva (39) betrok hij in 2014 een woning op de zevende etage. Hij noemt zichzelf een pionier in het tot Klusflat omgedoopte gebouw. ‘Ons appartement was niet helemaal kaal of iets dergelijks, wel moest er behoorlijk wat gebeuren. Maar dat weet je ook, het was niet voor niets zo goedkoop. Er ontstond al snel saamhorigheid tussen de eerste bewoners. We begonnen een Facebook-groep, waarin we onze problemen waar we tegenaan liepen bij het klussen deelden.’
De klik tussen de bewoners kwam zo op natuurlijke wijze tot stand, zegt de acteur. ‘Je zat allemaal in hetzelfde schuitje. Ik merk dat het contact blijft, we gaan hier op een prettige manier met elkaar om.’ Hij denkt niet dat de makelaar bewoners speciaal hierop geselecteerd heeft. ‘Maar je trekt wel een bepaald soort mensen, die er niet vies van zijn de handen uit de mouwen te steken en ervan houden om hun huis helemaal naar eigen wensen in te richten.’ En dat zijn mensen uit alle lagen van de samenleving. ‘Voor zover ik kan zien in ieder geval. Hoog- en laagopgeleiden wonen hier naast elkaar, net als mensen met verschillende culturele achtergronden.’
Kunstenares Nadine Faber (37) en haar man Micha (36) besloten in een iets latere fase de stap te maken. ‘We woonden in een woongroep aan de Herengracht. Een behoorlijke verandering. Maar wel een heel bewuste. Want we kregen zo een eigen plekje, maar hielden wel veel contact met buurtbewoners.’ Hun woning op de onderste etage was volledig gestript. ‘Toen we de eerste keer kwamen kijken was het een grote stofbende. In de hoek lag de jas van een zwerver, in het trappenhuis zaten bloedvlekken op de muur.’
Het schrok het stel niet af. ‘Micha is aannemer en heeft veel zelf gedaan. Maar het was af toe best pittig om in zo’n rommel te wonen.’ De klus zit er nu zo goed als op. ‘Kijk, deze elektriciteitsdraden moeten we nog wegwerken, enkel wat details dus.’ De kunstenares voelt zich thuis in de Bijlmer. ‘Ik heb samen met enkele anderen een buurthuis opgericht. Het leuke aan het betrekken van een klusflat in een buurt die nog een beetje rauwe randjes heeft, is dat je ook daadwerkelijk invloed op je eigen leefomgeving hebt.’
toekomst
Pieter Bannenberg begrijpt waarom de flat zo’n doorslaand succes is. ‘Amsterdam kampt met een enorm woningtekort. Wanneer je voor zo’n lage prijs iets kunt kopen slaat dat vaak aan.’ Hij constateert dat de Bijlmer floreert. ‘Het is een fijne wijk, ruim van opzet, met voldoende voorzieningen en je bent zo in de binnenstad.’ Om de flat aantrekkelijk te maken stelden de architecten en het consortium een paar prijswinnende ideeën voor. ‘De begane grond bestond uit bergingen. Totaal niet aantrekkelijk. Daar zitten nu woningen en winkeltjes.’
Om de bewoners een veilig gevoel te geven, is er gekozen voor lichte kleuren en zijn er drie ruime doorgangen gemaakt. ‘Duidelijke ingangen naar je woning zijn ook belangrijk. Zodat niet iedereen op de galerij langs je voordeur moet.’ De architect vindt Klusflat Kleiburg een uniek project. ‘Het gebeurt wel vaker dat een gebouw dat aan het verpauperen is tot klusflat wordt omgetoverd. Maar niet op deze schaal. Het gaat hier om vijfhonderd woningen.’
Hij durft niet te zeggen of dit de toekomst vormt. ‘Het is lastig om een project exact te herhalen.’ Hij ziet wel overeenkomsten. ‘Londen, Parijs, Berlijn, Milaan. Al deze steden hebben vergelijkbare jarenzestigflats, die nu wegkwijnen. Deze klusflat toont aan dat slopen niet de enige optie is.’ <
