Arthur Docters van Leeuwen ‘moest en zou slagen’: ‘Hij winkelde overal om wereldbeeld vorm te geven’
Zeist-Den Haag
‘Arthur Docters van Leeuwen hield van uitdagingen. In 2013 werd hij uitgenodigd om uit zijn bundels voor te lezen in Ruigoord, bij Amsterdam, waar een kerkje staat en veel op leeftijd gekomen krakers en hippies wonen. Het publiek waar hij ambtshalve te strijd mee had aangebonden. Hij was de ster van de middag, ze hingen aan zijn lippen. Hij vond dat zelf erg leuk en nam nog een berg slagroom op zijn plak cake.’
‘Hij winkelde overal om zijn eigen wereldbeeld vorm te geven.’
Op 20 juni zette hij een punt achter de epiloog van zijn eigen levensbeschrijving. Op 14 augustus kwam er na 75 jaar een eind aan zijn leven. En vandaag verschijnt van Arthur Docters van Leeuwen Een spoor van vernieuwing. De memoires werden opgetekend door Lars Kuipers. De 53-jarige journalist verruilde in 1996 zijn baan bij de Leeuwarder Courant voor die van voorlichter bij het Openbaar Ministerie. Daar kwam hij zijn toekomstig onderwerp tegen, voorzitter van het College van Procureurs-Generaal. ‘We konden goed opschieten en later vroeg hij mij zijn levensverhalen op te tekenen.’
Kuipers is geen blinde fan, wel een bewonderaar van de man die een leven kampte met fysieke zwarigheden en ook geestelijke diepten kende. Rond zijn zestiende, depressief en ziekelijk, dacht hij af en toe aan zelfdoding. Kuipers: ‘Als ik hem moet typeren? Briljant, erudiet, strategisch, een schaker die altijd een aantal zetten voorlag, een geboren leider, met een eigen soort charisma, waarin deels gespeelde onhandigheid en zelfspot de stijlmiddelen waren.’
Er was ook koppigheid, door hemzelf ‘functionele standvastigheid’ genoemd. En geldingsdrang, in grote mate. ‘Ik moest en zou slagen in dit leven’, klonk het in interviews al.
waterhoofd
Arthur Docters van Leeuwen had een markant uiterlijk. Hij was een man van gewicht en een kopstuk in Nederland. Maar hij zocht dat niet, al was hij verzot op het goede der aarde. De ziekte van Bechterow (een soort reuma) en hydrocefalie, een waterhoofd, gingen een leven lang mee. Het teveel aan hersenvocht moest worden gedraineerd, suikerziekte, veelvuldig nierstenen en galproblemen kwamen daar bovenop.
Vooral in zijn jeugd was dat niet makkelijk. Arthur was stijf, had een dik, bebrild gezicht en moest het van zijn originaliteit hebben bij vrienden en meisjes. Zijn vader stierf aan kanker toen hij twaalf was. Moeder bleef achter met vier kinderen. Het was sappelen en armoede is niet romantisch. Op school werd hij uitgejouwd vanwege de verstelde pakken van zijn gestorven vader.
De kerk was een warm nest. De domineesvrouw van de Nederlandse Protestantenbond sprong regelmatig bij, met telkens enige honderden guldens. Vrijzinnig was bij de NPB in Zeist ook vrijgevig. ‘Je was of arm en hervormd casu quo gereformeerd, of rijk’, zegt Docters als hij denkt aan die laatsten, Ons Soort Mensen. ‘Over alles heen hing in die Protestantenbond een aangename, vriendelijke sfeer. Er viel nooit een hard woord; in de kerk niet en daarbuiten ook niet. Naderhand heb ik eraan moeten wennen dat de wereld harder is dan ik daar had geleerd.’
Jeugdfoto van Arthur Docters van Leeuwen. - beeld familie Docters van Leeuwen
bos
Docters geeft niet af op zijn geloof. ‘Maar’, zegt Kuipers: ‘Hij dacht niet in hokjes. Hij winkelde overal om zijn eigen wereldbeeld vorm te geven, later ook bij de antroposofie.’
Als kind in Zeist leerde hij de bossen waarderen en bleef dat doen. ‘Het bos heeft iets spiritueels. Leg je handen maar eens aandachtig op een dennenboom en probeer of je de sapstroom kunt voelen. Je moet er even de tijd voor nemen. Niet je hand er even op leggen en denken: nu moet ik het dus voelen. Zo werkt het niet. Nee, laat je hand even rustig een paar minuten tegen die stam liggen. Alle levens- en stervenskrachten in het bos zijn waar te nemen. Zulke waarnemingen ontstaan als je mediteert. Rudolf Steiner zegt daar terecht over: als je zo’n ervaring hebt, wees dan eenvoudig blij dat je het hebt waargenomen, maar ga er dan niet van alles aan ophangen.’
gezwind
Gymnasium, rechten in Utrecht en een gezwinde loopbaan bij Financiën en Justitie leidden hem in 1989 naar de BVD, voorloper van de AIVD. Hij moderniseerde de dienst en baarde opzien door als waarnemer van Russische spionnen nota bene in een Lada te rijden. Rechtdoor als een tank, instabiel in de bochten, prima karretje. Het was na de Fiat 600 van zijn drie jaar jongere vrouw Tineke, en voor de Volkswagens waar de drie dochters in konden.
In 1995 verhuisde Docters naar het OM. ‘Dat was een gezelschap eigengereide figuren in de tijd van de IRT-affaire en de commissie-Donner, waarin de politie een eigen drugslijn exploiteerde om boeven te vangen.’ Docters kreeg er ruzie met minister Winnie Sorgdrager, die hem in 1998 ontsloeg. Hij weerde haar politieke bemoeienis af en kreeg straf. ‘Dat heeft hem ten diepste gekrenkt in zijn rechtvaardigheidsgevoel.’ Het zindert na in boek en bijlagen. Het waarom heeft Docters nooit begrepen.
Na tien jaar bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM), een overstap van D66 naar VVD en een bedankje voor plaats 10 op de kieslijst van 2006 waar Fred Teeven, wiens repressieve stijl hij niet mocht, op 5 stond, ging hij met pensioen.
kroningsrellen
Een doetje was hij zelf ook niet. ‘De beslissing om te schieten als er met molotovcocktails zou worden gegooid vond ik volkomen vanzelfsprekend. De overheid hoeft niet toe te kijken hoe zijn eigen dienaren overhoop worden geschoten of met brandbommen worden bekogeld’, schreef hij bij de kroningsrellen in 1980, toen koningin Beatrix werd ingehuldigd.
Er was een toegift. In 2011 verscheen Late sprookjes en in 2013 de dichtbundel Weggewaaid. Daarna maakte hij de balans op. Die was positief, zelfs vanuit een scootmobiel.
n.a.v. Een spoor van vernieuwing. Memoires van Arthur Docters van Leeuwen, opgetekend door Lars Kuipers. Uitg. Prometheus, Amsterdam 2020. 464 blz. € 29,99
