Eva Jinek: ‘Vertrouw er niet op dat je zo’n leuke presentator bent, en dat iedereen wel zegt wat hij vindt’

Ze was 11 toen ze hoorde dat ze met haar vader, moeder en broertje naar Nederland zou emigreren. Bijna 35 jaar later kan Eva Jinek (45) zich haar ontreddering nog altijd goed herinneren. “Het was een ramp. Ik heb zitten zaniken bij mijn ouders: ‘Mijn leven is hier. Mijn vrienden zijn hier.’ Ik was net de wereld aan het verkennen. Mijn ouders zeiden: ‘Het komt goed, maak je niet druk’, maar ik riep: ‘Zodra ik 18 ben, ga ik terug.’”

In Den Haag, waar het gezin neerstreek, begon Jinek met een achterstand, want op de Oranje Nassau School sprak niemand Engels. Ze werd binnen enkele weken teruggezet van groep 8 naar 7. “Het enige wat ik aanvankelijk kon zeggen was eet smakelijk. Ik was onthand en kon helemaal geen contact meer maken met mensen.”

Haar vertrek uit Amerika en entree in Nederland zijn onderdeel van haar persoonlijke verhaal in het dinsdag verschenen boek Droom groot No. 2, waarin zij mensen interviewt die zich op cruciale momenten uitspreken, zoals de actrices Carice van Houten en Jennifer Hoffman, journalist Fidan Ekiz en schrijfster Nazmiye Oral. Het laatste hoofdstuk is gewijd aan haar vader Pavel: de man die driemaal alles achter zich liet om een nieuw leven op te bouwen in een ander land.

Gevlucht in zomerkleren

De eerste keer sloeg hij met zijn vrouw Radana, Jineks moeder, op de vlucht voor de Russen in het toenmalige Tsjecho-Slowakije. “Mijn ouders zijn altijd in de veronderstelling geweest dat ze na een paar maanden weer terug zouden komen; ze vertrokken in zomerkleren en hadden niets bij zich. Ze dachten: het zal toch niet zo zijn dat de hele wereld toekijkt hoe de Russen met tanks door Praag rijden en dat niemand iets doet?”

Haar vader is nooit meer terug geweest. Hij studeerde in Nederland af als econoom om vervolgens het geluk te beproeven in Amerika, waar Eva en haar broertje werden geboren. Jinek beschrijft hoe ze in Washington met haar broertje en moeder op plekken kwam waar ze nauwelijks uit de auto durfde te stappen. “Veel armoede en verloedering. We hebben er letterlijk iemand in de goot zien liggen. Mijn moeder wist dat de weg naar die goot in Amerika niet zo ver was. Ze verlangde naar een socialere samenleving. Mijn vader gaf zijn Amerikaanse droom op voor haar.”

Droom groot is de titel van uw boek. Is zo’n talkshow in de vooravond, waarvoor u van RTL4 bent teruggekeerd naar de publieke omroep, ook zo’n grote droom?

“Ja, natuurlijk. Als je kijkt naar de afgelopen twintig jaar heb ik altijd gezocht naar iets wat ik nog niet heb gedaan. Wat moeilijk is, interessant is, me uitdaagt. Het is een enorm compliment dat ik werd gevraagd. Mijn gevoel zei meteen ja. Mijn vader omschrijft het als een trein die voorbijkomt. Hij zegt: ‘Het is de kunst op het juiste moment in te stappen, want het is een illusie te denken dat die treinen steeds blijven komen.’”

Geen enkele talkshow op dit tijdslot kon de eclatante kijkcijfers van De wereld draait door halen. Hoe gaat u die kijkers terughalen?

“Het is oprecht te vroeg om daar iets over te zeggen, maar ik ga geen trapezeact doen. Ik ben een interviewer. En dat ben ik al heel lang. Dat ga ik ook om 19 uur doen. Ik hoop dat 19 uur een vrolijke plek wordt, waar je als kijker bij wil zijn.”

Het is geen geheim dat u bij RTL een topsalaris had en nu veel minder gaat verdienen. Een presentator verdient bij de NPO maximaal 240.000 euro. Een aantal mensen gelooft niet dat u zoveel in salaris teruggaat.

“Ik begrijp dat mensen dat denken. Als je die bedragen tegen elkaar afzet, dan is dat een groot verschil. Het wás ook een waanzinnig bedrag dat ik verdiende. We hebben een huis kunnen kopen. Ik kan vanuit een luxe positie beslissen dat we meer thuis kunnen zijn. Mijn leven is veranderd. We hebben inmiddels twee kinderen, een jongen van 5 en een baby van 5 maanden. Ik wil ze vaak zien, naar school kunnen brengen.”

Het is een maand nadat het rapport van de commissie-Van Rijn uitkwam, die onderzoek deed naar de misstanden en werkcultuur bij de NPO. Bijna 1500 medewerkers gaven aan te maken te hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag, als doelwit of getuige.

Schrok u van de resultaten van het onderzoek?

“Vooral van de massaliteit. Het is vreselijk. Er zit nu een smet op de wereld waarin ik werk, de wereld die ik al twintig jaar zo betoverend vind. Dat vind ik heel erg. Ik heb vooral te doen met al die mensen die al die jaren hiermee hebben rondgelopen en het gevoel hadden dat ze het nooit konden vertellen. Dat is wat mij betreft nu definitief veranderd.”

Dat valt nog te bezien…

“Dat moet. Ik zou niet weten hoe je nu nog terugkeert naar hoe het was. Ook ik heb met meerdere mensen gesproken die elders slechte ervaringen hebben gehad. Ik weet uit de eerste hand wat het met ze heeft gedaan. De grote vraag is: wat gaat er nu gebeuren?”

Wat is het antwoord?

“Dit kan niet zonder consequenties blijven. Maar het begint bij je eigen gedrag. Hoe zou ik het vinden als iemand dit bij mij deed? Of tegen mij zegt? Vertrouw er niet op dat je zo’n leuke presentator bent en dat iedereen wel zegt wat hij vindt. Organiseer dat mensen op een veilige manier hun verhaal kwijt kunnen. En dat er ook iets met een klacht wordt gedaan.”

U presenteert al tien jaar een talkshow. Zelf weleens iemand over de tafel getrokken?

“Alle excessen die zijn beschreven in het rapport, daar kan ik me helemaal niets bij voorstellen. Niet bij schreeuwen, niet bij woede-uitbarstingen. Het zit niet in mij, maar ik geloof ook niet dat het werkt. Mensen gaan niet beter presteren als ze ongelukkig of bang zijn.”

Ligt het gevaar op de loer dat een succesvolle presentator een beetje vervreemd raakt van de wereld?

“Ik denk dat er iets aan je perceptie kan veranderen. Mensen kijken toch anders naar je als bekende presentator. Als ik een winkel binnenkom, dan zijn mensen heel aardig tegen mij. Is dat omdat ik Eva Jinek ben? Of zijn dat gewoon aardige mensen? Als wij gaan repeteren, vraagt de gastvrouw: ‘Wil je wat drinken, Eva?’ Ik snap het, want als ik moe ben en niet scherp, dan is de uitzending niet goed.”

“Maar jongens, er staan nóg vijftien anderen hè. Redacteuren, camera- en geluidsmensen, regie. Zij willen misschien ook koffie. Niemand zegt: ‘Joh, Eef, haal jij anders een keer koffie voor iedereen.’ Als je daar niet over nadenkt, ga je het normaal vinden dat iedereen altijd voor jou koffie haalt.”