De Griekse arts Hippocrates schreef in 400 voor Christus al over de voordelen van badderen in koud water, en Finlandreizigers noteerden in de zeventiende en achttiende eeuw in hun reisverslagen hoe de lokale bevolking zich in ijskoud water onderdompelde vanwege de vermeende positieve effecten op de gezondheid.
Hoewel niet elke studie naar dit onderwerp even overtuigend is, heeft de wetenschap inmiddels volop aanwijzingen gevonden dat een koude duik inderdaad gezond is. Bijvoorbeeld voor het immuunsysteem.
Winterzwemmen stimuleert aanmaak witte bloedcellen
Zo hadden geoefende winterzwemmers veertig procent minder last van luchtweginfecties, ontdekten wetenschappers van onder meer de Humboldt-Universität zu Berlin in 1999 (luchtweginfecties worden vaak als maat gebruikt om de staat van het immuunsysteem vast te stellen).
De verklaring: het lichaam ziet de plotselinge aanraking met koud water als een stressor, een aanval van buitenaf. Als reactie daarop brengt het zich in staat van paraatheid. De hartslag en de bloeddruk gaan omhoog en ook wordt de aanmaak van witte bloedcellen aangezwengeld. Die cellen helpen beschermen tegen ontsteking en infectie.
Winterzwemmen stelt je bloot aan een potentieel schadelijke omstandigheid, concludeerden ook onderzoekers van de Griekse University of Ioannina in 2003, en leidt zo tot een sterker gestel met een betere weerstand.
IJskoud water boost de hormoonproductie
Ook zorgt dat koude poedelen voor een boost voor de hormoonproductie. Volgens hoogleraar Hannu Rintamäki, die aan de University of Oulu (Finland) onderzoek doet naar de effecten van een poolklimaat op het menselijk lichaam, veroorzaakt dertig seconden tot een minuut zwemmen in water van vier graden Celsius al een ‘hormoonstorm’.
Tekst loopt door onder de afbeelding
Daarbij komen veel fijne hormonen vrij. Endorfine bijvoorbeeld, een natuurlijke pijnstiller. En serotonine, belangrijk voor de gemoedsgesteldheid. Ook krijgt het dopaminegehalte een oppepper, met een positieve uitwerking op het belonings- en genotscentrum in je brein, en het niveau van het ‘knuffelhormoon’ oxytocine stijgt er ook al door. En zo gaat de lijst met gevonden voordelen van winterzwemmen nog wel even door.
Goed nieuws voor mensen met een depressie?
Nikolaj Sjevtsjoek van de Virginia Commonwealth University School of Medicine (VS) vermoedt zelfs een gunstige invloed op een depressie. De moleculair bioloog stelt dat het koude water zorgt voor grotere hoeveelheden van de neurotransmitters beta-endorfine en noradrenaline.
Bovendien zorgt de aanraking met het ijzige water voor een toename van prikkels die vanaf de zenuwuiteinden naar de hersenen reizen. Dit zou het brein activeren en beter laten functioneren, aldus Sjevtsjoek. Of dat echt zo werkt? Nou: inderdaad deden de koude douches waar hij proefpersonen in 2007 onder liet staan, hun neerslachtigheid afnemen.
Maar de studie was nog te kleinschalig om harde uitspraken te kunnen doen over het effect van koud water op een depressie.
Wees voorzichtig in ijskoud water
Pas wel op voor hypothermie, de wetenschappelijke benaming voor onderkoeling. Dat is een reëel risico als je gaat winterzwemmen. En niet alleen in ijskoud water, maar in al water dat kouder is dan 35 graden. In ijskoud water is de schok van de eerste twee minuten na het betreden van het water ook erg gevaarlijk. Het lichaam reageert hierop met een versnelde hartslag, hogere bloeddruk, vernauwing van de bloedvaten en hyperventilatie en uiteindelijk mogelijk een hartstilstand.
Als de ademhaling na die eerste minuten weer onder controle is, vormen daarna verlies van spierkracht, blokkades in de zenuwen en verlamming nog een gevaar. Die kunnen leiden tot uitputting, bewustzijnsverlies en ook een hartstilstand.
Kortom: ook al kan winterzwemmen goed uitpakken voor je lijf, begin er alleen aan als je goed voorbereid en fit bent.
