Zeldzame penisplant héél even in bloei in Diergaarde Blijdorp

'Reuzenpenisplant' is eigenlijk een bijnaam voor de Sumatraans reuzenaronskelk, die momenteel in de monumentale Victoriaserre in Blijdorp staat. Een bijpassende naam voor een plant met dit unieke uiterlijk. Normaal gesproken bloeit de plant slechts eens in de vijf à tien jaar. Maar deze soort, in het Latijn Amorphophallus titanum genaamd, bloeide voor het laatst in Blijdorp in 1963. De plant verscheen pas acht jaar geleden opnieuw in de collectie van de dierentuin.

Botanicus Louwerens-Jan Nederlof is één van de verantwoordelijken voor de verzorging van de plant. Hij geniet van de aandacht die de plant krijgt. "We zijn er superblij mee. Op 3 juni was het nog een klein, spits bloemknopje. In twee weken tijd is dat uitgegroeid tot de eerste Amorphophallus titanum in zestig jaar. De plant is hét icoon voor veel botanische tuinen. Geweldig om te zien."

Het opengaan van de plant gebeurt weliswaar vanzelf, maar voor Blijdorp kwamen er nog aardig wat voorbereidingen bij kijken. Omdat de plant slechts enkele dagen in bloei staat, is de ontwikkeling van de bloemknop nauwlettend gevolgd. "Je wil natuurlijk voorspellen wanneer zoiets open gaat, want je wilt ook dat andere mensen en collega's dat zien. Er komen veel bezoekers op af en dat moet ook in goede banen geleid worden."

De afgelopen weken heeft Blijdorp een liveblog bijgehouden over de bloeiperiode van de reuzenpenisplant. De dierentuin heeft ook een camera op de plant gericht die het gehele bloeiproces sinds 3 juni heeft vastgelegd. Daar wordt uiteindelijk een time-lapse van gemaakt. "Dat beloven mooie beelden te worden."

Zoals de officiële naam doet vermoeden komt de plant in het wild voor op West-Sumatra in Indonesië. Daar gaat het niet goed met de planten als gevolg van ontbossing en handel. De plant werd in 1878 ontdekt en staat tegenwoordig op een lijst met bedreigde planten- en diersoorten. Blijdorp heeft zelf meerdere exemplaren in de collectie van verschillende leeftijden.

Naast zijn bijzondere vorm staat de reuzenpenisplant ook bekend om de penetrante geur van rottend vlees die hij verspreidt. Nederlof legt uit waar die geur vandaan komt: "De échte bloemen zitten in de kelk verscholen. Wanneer de vrouwelijke bloemetjes ontvankelijk worden voor stuifmeel, gaat de kelk zich opwarmen. Dan komt die vieze geur tevoorschijn, en de kelk verspreidt die als een soort schoorsteen door het leefgebied."

De geur trekt insecten aan die de vrouwelijke bloemen in de kelk bestuiven. Wanneer de insecten de plant weer verlaten, nemen ze ook het stuifmeel van de mannelijke bloemen mee. Dat nemen ze vervolgens mee naar andere penisplanten.

Het stuifmeel uit de plant in Blijdorp wordt verzameld en in de toekomst gebruikt om andere reuzenpenisplanten te bestuiven, zodat die zaden vormen. Het stuifmeel wordt ook tussen verschillende botanische tuinen gedeeld. Pas stond er ook een grote penisplant in bloei in de Hortus Botanicus, de botanische tuin van de Universiteit Leiden.

"Nu zijn wij aan de beurt, op een bescheiden manier", zegt Nederlof, verwijzend naar het ietwat kleinere formaat van de plant in Blijdorp. Die wordt overigens niet bestoven. "Het is een kleine knol. We halen het stuifmeel er wel uit."

Penisplanten kunnen enorm groot worden. De knol van de groeit ieder jaar een blad, die op zijn beurt weer energie levert voor de knol om te groeien. Vervolgens sterft het blad af en begint het proces weer opnieuw. Dat kan zo jaren doorgaan tot de knol een gewicht van tien kilo, dertig kilo en in sommige botanische tuinen zelfs 140 kilo bereikt. Het knolletje in Blijdorp is nog lang niet zo groot: momenteel weeg hij slechts 4 kilo.

Bezoekers die al een kijkje zijn komen nemen, zijn in ieder geval wél onder de indruk van het formaat van de penisplant. "Een piemelbloem", roept een meisje enthousiast vanaf de schouders van haar vader.

"We zagen op internet dat de penisplant was uitgekomen, dus dan komen we effe kijken", vertelt een andere bezoeker. Wie de plant nog wil zien, moet uiterlijk woensdag langskomen. "Dat is toch wel de laatste dag. Daarna stort hij in. Dan laten we hem ook nog wel even staan, maar nu is hij in vol ornaat", zegt Nederlof.