Dat zijn de belangrijkste conclusies van stikstofbemiddelaar Johan Remkes in zijn langverwachte rapport.

Grootste uitstoters

De 500 tot 600 grootste uitstoters, zowel uit de agrarische sector als uit het bedrijfsleven, moeten binnen een jaar worden uitgekocht, schrijft Remkes. Daarmee wordt volgens hem slechts 1 procent van de boeren geraakt en komt er lucht in de rest van het proces.

Remkes verwacht wel dat de meeste van de 500 tot 600 piekbelasters uit de landbouwsector zullen komen. Dat is niet zo evenwichtig als gehoopt, maar het is de enige manier om snel met het proces te starten, denkt hij. De uitkoop moet zo veel mogelijk op vrijwillige basis zijn, maar een harde deadline is wel noodzakelijk. "Stoppers moeten binnen de mogelijkheden van de wet maximaal en ruimhartig worden gecompenseerd."

2030 'niet heilig'

Het doel van het kabinet om de stikstofuitstoot in 2030 te halveren blijft wat betreft Remkes vooralsnog overeind. Maar in 2025 en 2028 moet dan wel gekeken worden of er plekken zijn waar een halvering van de uitstoot niet binnen dat tijdpad haalbaar is. Daar zou dan enige flexibiliteit mogelijk moeten zijn.

2030 staat in het coalitieakkoord dat VVD, D66, CDA en ChristenUnie eind vorig jaar sloten. Maar het ligt inmiddels politiek gevoelig omdat CDA-leider Wopke Hoekstra in een interview zei dat het wat hem betreft 'niet heilig' is.

Kritiek op aanpak kabinet

Remkes heeft in zijn rapport ook flinke kritiek op de aanpak van het kabinet, zoals op het stikstofkaartje dat minister Van der Wal in juni presenteerde. Dat moet dan ook van tafel.

"Omdat nuanceringen onvoldoende doorkomen zolang de kaart op tafel ligt én omdat de opgave breder is, vind ik het verstandig om de bestaande kaart van tafel te halen." Er moeten volgens Remkes zo spoedig mogelijk regionale kaarten komen die minder gedetailleerd zijn.

Ook op het gebrek aan perspectief voor de landbouw heeft Remkes flinke kritiek. Zonder perspectief, schrijft hij, is 'voor de sector geen beweging te verwachten'. "Het moet duidelijk worden welke soorten landbouw wel kunnen en nodig zijn."

Het kabinet moet van Remkes komen met 'een echte visie op landbouw'.

Boeren tegemoetkomen

Ook op andere vlakken komt Remkes de boeren tegemoet. Zo wil hij 'de staat van de natuur centraal stellen'. Op termijn wil hij af van de door boeren fel bekritiseerde 'kritische depositiewaarde', waarmee nu de maximale neerslag van stikstof die de natuur kan verwerken, wordt berekend.

Daarnaast ziet hij ook in de toekomst een grote rol voor het gebruik van innovaties in de landbouw, zo lang die bewezen werken.

Wel raadt Remkes de boeren aan om voortaan 'met een mond te spreken'. Daarmee zou 'de agrarische sector aan kracht winnen'. Gematigde stemmen en de dialoog worden wat hem betreft nu te veel overschaduwd door 'heftige opvattingen'.

Gesprekken met de sector

De voormalig minister bemiddelde de afgelopen maanden tussen het kabinet en de landbouwsector nadat grote onrust was ontstaan over de kabinetsplannen om de stikstofuitstoot te verminderen.

Remkes voerde de afgelopen maanden diverse gesprekken over het gevoelige onderwerp en de toekomst van landbouw en natuur in Nederland. Hij sprak met boeren, actiegroepen, ministers, natuur- en milieuorganisaties en provinciebestuurders.

Volgens Remkes kan met zijn voorstellen direct van start worden gegaan. Door het uitkopen van de grootste uitstoters, moet het kabinet nu voorrang geven aan het vergunnen van bouwprojecten en de zogenoemde PAS-melders. Door 500 tot 600 piekbelasters uit te kopen kunnen 2500 PAS-melders een vergunning krijgen.

Politiek verslaggever Fons Lambie: 'Voor elk wat wils'

Politiek verslaggever van RTL Nieuws Fons Lambie: "In de eerdere stikstofplannen probeerde het kabinet de pijn zoveel mogelijk te spreiden over de hele sector, met zo min mogelijk dwang. Daar wijkt Remkes van af: hij wil sneller en gerichter boeren en bedrijven uitkopen. De vraag is of het kabinet nu wel dwang op grote schaal wil toepassen."

"In dit advies zit voor elk wat wils. Er zit meer tempo in, waar D66 blij mee zal zijn. En meer aandacht voor de zorgen van boeren, zoals het CDA wil. Remkes wil af van het gehate kaartje en betwiste meetmethodes."

"Hier in Den Haag kijkt iedereen naar het CDA en Wopke Hoekstra. Hoekstra wilde af van van 2030 als harde deadline. Remkes doet dat niet, maar biedt die mogelijkheid om dat de komende jaren te doen. Nu moet blijken of Hoekstra dit genoeg vindt, of dat hij alsnog de beuk erin gooit."

"Maar of dit de rust helemaal terugbrengt op het platteland? Zeker is dat niet. Er zit nog altijd een harde boodschap in, die fors ingrijpt in de boerensector in Nederland."