Groeten uit het wilde westen van Tiengemeten

1. OP DE PONT - Eiland in zicht

Tiengemeten is een eiland met een verhaal, maar hoe ging dat ook alweer? Op het pontje vanaf Nieuwendijk praat een vogelaar ons bij. In de 16de eeuw viel hier, in het Haringvliet, een slikplaat droog. Tien gemeten groot was die, ongeveer 4,5 hectaren, maar door inpoldering en rietaanplant werd dat flink meer. Rietsnijders en boeren trokken naar het eiland, maar toen uiteindelijk de akkers niet genoeg meer opleverden, werd Tiengemeten terug­gegeven aan de natuur. De dijk werd doorgeprikt in 2007, de doorgaande weg omgevormd tot brede kreek en de bodem deels verlaagd zodat het Haringvliet het eiland kan overstromen. Nu jaagt de wind over de vlaktes en blikkert er water alom, ook aan de overzijde van het honderden meters brede Haringvliet. We hebben er zin in. “Zelfs bevers en reeën steken het Haringvliet over”, vertelt de veerman. “Als het schemert zie ik ze zwemmen in de luwte naast de boot.”

2. MARGUERITAHOEVE - Startpunt om te struinen

De Margueritahoeve is een van de laatste overgebleven hoeves op Tiengemeten. Tegenwoordig is het het onderkomen van Natuurmonumenten, waar vriendelijke vrijwilligers ons helpen kiezen: de Blauwborstroute, Beverroute, Wintertaling­route, Tien-Gemetroute of de Wildernisroute. Een krijtbord vermeldt recente waarnemingen: groene spechten, ijsvogels (met/zonder vis), een wulp, een witgat, kiekendieven, reeën (36!) plus – publiekstrekker – de zeearend.

We kiezen de Wildernisroute, lekker struinen door roestbruine ruigtes en moerassige vlaktes. Achter het bezoekerscentrum pikken we de blauwe route op. Eerst over een grasdijkje met uitzicht over de kom, het verdiepte, natte middendeel van het eiland. We kijken over een vlakte van diepblauw water, waaruit pollen bleekgoud riet steken. Rechts langs het Haringvliet een landingsplek voor bevers die de oversteek wagen. Tien beverburchten telt Tiengemeten. In de wind bungelt een rieten mandje, hoog bovenin een mast. Vroeger was ‘de sjouw’ het teken voor de veerman dat je overgezet wilde worden.

3. WILDERNISROUTE - Naar het westen

Wandelknooppunt 35 markeert een splitsing van routes, linksaf de Beverroute, rechtdoor de Wildernisroute. Die gaat naar het westen, waar de natuur het oudst is en het land nooit werd omgevormd tot akker. Bij de Laurettehoeve, een boerderij uit 1854, buigt de route af, langs het water een zompige grasdijk op. We kijken uit over kletsnat grasland, dat binnenkort pimpelpaars zal zijn van de bloeiende grote kattenstaart. Nu, randje winter en lente, vormen de uitgebloeide staarten een tapijt van bruine sprieten. En op dat bruine, doordrenkte tapijt graast een kudde hooglanders. Hóe dan?! We zien de wind door de roodbruine vachten woelen. Een fraai plaatje is het, ondertiteld door het gakken van ganzen die neerstrijken op de velden verderop. De koeien grazen jaarrond grassen en struiken. Zo blijft het landschap gevarieerd en open. De stieren wegen 800 kilo en hun gehoor is 8000 keer beter dan dat van ons.

4. DE BLANKE SLIKKEN - Thuis van de visarend

Op het uiterste westpuntje van Tiengemeten staat een appelboom. Bovenop een heuvel, omringd door riet en guldenroede. Baken en keerpunt voor Wilderniswandelaars is het, ooit ontsproten uit het klokkenhuis dat een rietsnijder er achterliet, zo gaat het verhaal. Een metalen vlonder voert de Blanke Slikken in. Bleek hoog riet alom. De wind strijkt langs de stengels. Het graspad wordt een blubberpad. Blubber wordt water, eerst 5 centimeter diep, dan 10, 20... Kletsnatte sokken, de appelboom blijft ongezien. Dan maar dat fraaie graspad dat naar een boomskelet voert, door

Natuurmonumenten gebombardeerd tot nestboom voor de visarend. Een hek sluit de laatste 400 meter af. We pauzeren er even, in de hoop op spektakel. Stel je voor dat de visarend zich hier met vooruitgestoken klauwen op het water zou storten of met zijn 1,70 meter aan spanwijdte het luchtruim zou zoeken? Of dat we hem een visje zouden zien oppeuzelen?

5. AARDAPPELLOODS - Bevers en reeën

Halverwege de terugweg, bij wandelknooppunt 35 verlaten we blauw, slaan rechtsaf en volgen een drassig spoor. Links in de verte de contouren van een oud schafthuisje, verderop langs het pad de ruïne van een vervallen aardappelloods. Overwoekerd, afbrokkelend, maar een favoriete plek voor bever- en zeearendspotters. Achter de loods glinstert een brede kreek. Ervóór een gitzwarte poel met een wirwar aan omgevallen wilgen en populieren. Het werk van de bever, dit mikadospel van stammen? Aan winterslapen doet het dier niet, hij sleurt het hele jaar met takken en stammen die hij velt met zijn beitelvormige tanden. In vier uur een wilg van 25 centimeter dik. We wandelen verder door het gras, zijn de schrik van honderden schuwe ganzen en slaan bij een ‘ingelijst’ berkje – Groeten uit Tiengemeten – af naar de pont. Nog eenmaal kijken we achterom, recht in de bruine ogen van een gespierd reetje. Hop! en weg is ze.