De ijsbeer kan het ook met een bruine beer gaan doen

IJsbeer en bruine beer hebben een gemeenschappelijke voorouder, maar gingen zo’n 1,5 miljoen jaar geleden uit elkaar en werden twee aparte soorten. De bruine beer werd de generalist die op grote delen van het noordelijk halfrond zijn weg vindt, en de ijsbeer werd de specialist die onder zware arctische omstandigheden kan overleven.

Op de familiegeschiedenis van die twee wordt nu nieuw licht geworpen door een internationale ploeg onderzoekers. De scheiding van de twee soorten was niet compleet, rapporteren ze in vakblad PNAS. Er zijn ook na de scheiding bruine beren geweest die hebben gepaard met ijsberen. Dat hebben de wetenschappers kunnen ontdekken door DNA uit een fossiele ijsbeerkaak, die is gevonden op Spitsbergen, te combineren met genetische data van nu levende bruine beren en ijsberen.

Deze berengeschiedenis heeft een bekende analoog: de mens. De wetenschap is er heel lang van uitgegaan dat primitieve mensachtigen die in Europa leefden, de Neanderthalers, in korte tijd werden verdrongen door de moderne mens, de Homo sapiens. Maar in het DNA van nu levende Europeanen bleken nog veel Neanderthalergenen te zitten. Die twee soorten waren destijds dus ook niet helemaal gescheiden; er was geslachtsverkeer.

Overschat deze uitweg niet, waarschuwen de wetenschappers

Tegenover de Neanderthalergenen die in de moderne mens zijn gaan zitten, staan sapiens-genen die naar Neanderthalers zijn gegaan; de genetische vermenging van geslachtsverkeer werkt twee kanten op. 

Dat geldt ook voor de berensoorten. Maar de onderzoekers kunnen uit de DNA-data afleiden dat de genenoverdracht van bruine beer naar ijsbeer belangrijker is geweest dan andersom. In tijden waarin het klimaat zo mild was dat de twee soorten elkaar ontmoetten, nam de gespecialiseerde ijsbeer meer eigenschappen over van generalist bruine beer dan omgekeerd.

Dat kan nu weer gebeuren, zeggen de onderzoekers, als door opwarming van het poolgebied en verdwijnend zee-ijs de leefgebieden van de twee soorten in elkaar gaan overlopen. En je zou de kruising die dan kan plaatsvinden met een beetje fantasie nog kunnen zien als een natuurlijke, evolutionaire oplossing voor een klimaatprobleem. 

Maar overschat deze uitweg niet, waarschuwen de wetenschappers. De ijsbeer is extreem gevoelig voor klimaatverandering. En de druk die nu al wordt gelegd op de soort en zijn leefgebied leidt tot uitdunning van de populatie en genetische verarming. De druk van die omstandigheden kan de ijsbeer doen verdwijnen voor hij/zij ooit een bruine beer tegenkomt.

Lees ook: 

Vasten wordt de ijsbeer snel te veel door smeltend ijs

De ijsbeer is voor zijn jacht afhankelijk van zee-ijs. En dat verdwijnt onder zijn poten.