Vijf tips om beter te luisteren (en waarom je dat zou willen)
Let maar eens op tijdens een gesprek: vaak zit je ongeduldig te wiebelen en op je beurt te wachten om weer te praten. Want dat ene wat je gesprekspartner zei, daar heb je ook een goed voorbeeld van. Maar luister je dan eigenlijk nog goed? Hoe kunnen we echt aandachtig letten op wat de ander vertelt?
Luisteren kan helpen op het werk, in de omgang met familieleden en het kan vriendschappen hechter maken. Bovendien voorkomt goed luisteren miscommunicatie. Maar echt luisteren en met al je aandacht bij de ander zijn, wanneer doen we dat eigenlijk? Vrijwel nooit. De Duitse psycholinguïst Mathias Barthel (werkzaam aan de Humboldt Universiteit in Berlijn) promoveerde onlangs op onderzoek waaruit bleek dat mensen tijdens het luisteren vooral bezig zijn de eigen reactie voor te bereiden. Terwijl volgens Mark Rhodes, schrijver van het boek How To Talk To Absolutely Anyone, veel gesprekken misgaan omdat we niet goed luisteren. Maar hoe doe je dat dan, beter luisteren?
Een veelgehoorde tip: simpelweg herhalen of samenvatten wat iemand zegt. Dat kan een gesprek al gaande houden, schrijf Rhodes. We vroegen Frénk van der Linden – interviewer en daarom toch een soort beroepsluisteraar – naar meer tips. Hoewel hij van mening is dat beter luisteren amper te trainen valt (‘Ik geloof maar tot een zekere hoogte in gedragsverandering’), geeft hij toch advies. ‘We moeten blijven proberen om een beter mens te zijn.’
Laten we beginnen met een schrale troost: merk je dat je gesprekspartner tijdens een gesprek niet kan wachten om zelf weer te praten, dan is dat heus niet altijd desinteresse. ‘Ik betrap mezelf er dikwijls op dat ik niet goed luister’, zegt Van der Linden. ‘Dan voel je dat de woorden van achter je huig, over je tong, via je lippen naar buiten buitelen en stuiteren.’ Volgens de interviewer is dat vaak geen teken dat hij het onderwerp niet interessant vindt, maar juist enthousiasme. ‘Iemand zegt iets en dan wil je er bovenop springen; dat die persoon inmiddels nog veel meer zegt, ontgaat je dan.’
1. Neem een time-out
Af en toe even afstand nemen van het gesprek kan helpen om alle informatie beter tot je te laten komen en zo beter te luisteren. ‘Ik heb bijvoorbeeld bewust een kleine blaas. Ik zeg gewoon heel vaak tijdens interviews dat ik even naar de wc ga, vanwege die kleine blaas’, zegt Van der Linden. ‘Op die manier creëer ik een time-out en kan ik even nadenken over hoe het gesprek loopt, wat er gebeurt, wat de ander precies zei. Dat helpt enorm. Sinds ik dat doe, erger ik me minder aan mezelf en het feit dat ik niet altijd even goed luister, als ik de bandjes met interviews terugluister.’
2. Heb geduld
Behalve even weglopen uit het gesprek, helpt het ook om de conversatie te vertragen. Spreek met jezelf af dat je het tempo verlaagt. En dat je pas als iemand uitgepraat is en je het even hebt laten bezinken, een vraag terug stelt of een reactie geeft. Van der Linden: ‘Hoe vaak doen we dat nog? Uitluisteren?’ Op die manier dringt het beter tot je door wat de ander eigenlijk zegt.
3. Maak gebruik van stiltes
Wees niet bang voor stiltes. ‘Stiltes zijn eng omdat we verlangen naar goedkeuring van de ander en al dat soort esoterische dingen. Maar maar maak er gebruik van. Stiltes kunnen soms veelzeggender zijn dan woorden. Ik zeg ook vaak tegen mensen die ik interview dat ze even hun mond moeten houden, dat ze niet meteen mogen antwoorden, maar dat ze even moeten nadenken. Vinden ze soms heel ingewikkeld en spannend, maar ze gaan wel nadenken.’
We houden niet van stiltes
De Duitse psycholinguïst Mathias Barthel promoveerde onlangs op onderzoek naar converseren. Het zou volgens hem logisch zijn om eerst te luisteren en dan pas onze reactie voor te bereiden. De twee taken na elkaar doen, kost onze hersenen namelijk minder moeite dan ze tegelijkertijd doen. ‘Maar dat doen we niet, want dan zouden er veel langere stiltes vallen’, zei Barthel eerder in de Volkskrant. Volgens de onderzoeker spannen we liever onze hersenen extra in, dan dat we een stilte laten vallen. ‘We houden namelijk niet van te lange stiltes – die veroorzaken ongemak of wantrouwen en bovendien kan onze kans om iets te zeggen voorbijgaan. Een stilte van een seconde is al lang. Gemiddeld duren stiltes 250 milliseconden.’
4. Let op de reactie van de ander
Dwalen je gedachten wel eens af als je gesprekspartner aan het woord is? Dat zie je dan vaak ook aan de ander. Volgens Van der Linden kun je namelijk goed aan de ander merken dat hij of zij doorheeft dat jij niet meer luistert. ‘Soms zit iemand tegenover me met ogen als schoteltjes te denken: waarom reageert die man niet? Als ik dat zie weet ik dat ik weer even moet opletten.’
Hoe belangrijk is lichaamstaal?
Iedereen weet hoe irritant het is als degene met wie je praat, af lijkt te dwalen of over je schouder kijkt of er andere interessante mensen aanwezig zijn. Probeer dat zelf dus ook niet te doen. Knik, lach, leun naar voren en maak oogcontact. Doe dat volgens Debra Fine, schrijver van The Fine Art of Small Talk, misschien zelfs langer dan je misschien zou willen. Als het goed is zou dit overigens vanzelf moeten gaan. Of zoals Celeste Headlee zegt in haar Ted-talk over betere gesprekken voeren. ‘Je hoeft helemaal niet te leren hoe je kan laten zien dat je aandachtig luistert, als je daadwerkelijk aandachtig luistert.’
5. Zeg tegen je gesprekspartners dat je beter wil luisteren
Wil je écht je leven beteren en met al je aandacht bij het verhaal van een ander zijn? Zeg dit dan gewoon tegen je gesprekspartners. ‘En vraag ze je een tik op de vingers te geven als het niet lukt. Communiceren over je moeite om te communiceren kan het een beetje verlichten,’ meent Van der Linden.
Spannend om iemands raad te vragen? Volgens Brené Brown, hoogleraar maatschappelijk werk aan de Universiteit van Houston, is het geen teken van zwakte dat je iemand om hulp vraagt, maar is het juist krachtig als je jezelf kwetsbaar opstelt. Daar is moed voor nodig én je krijgt er meer zelfvertrouwen van.
Het verschil tussen een interview en een normaal gesprek
In een normaal gesprek ben je natuurlijk wat minder zorgvuldig aan het luisteren, je hoeft er immers geen artikel van te maken. Maar voor een goed interview is meer nodig dan luisteren alleen, zegt Van der Linden. Belangrijker zijn volgens de interviewer: je vermogen om je in een ander mens te verplaatsen, je intuïtie, je sociale klik en – het allerbelangrijkste – de voorbereiding. ‘De voorbereiding is oneindig veel belangrijker. Je kunt nog zo goed luisteren, als je niet weet wat je terug moet zeggen, wordt het geen goed interview.’