Hoe Johan Remkes Den Haag door een van de meest turbulente periodes in jaren loodst

Vaak hoeft een waarnemend burgemeester slechts op de winkel te passen, maar Johan Remkes (68) moet Den Haag door een van de meest turbulente periodes in jaren loodsen. Een roerig jaar dat, door zijn besluit, zal eindigen zonder de traditionele vreugdevuren van Scheveningen en Duindorp.

Remkes trof bijna twee maanden geleden een stad in verwarring aan. Burgemeester Pauline Krikke was opgestapt na het kritische rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) over de vonkenregen. Twee wethouders moesten het veld ruimen omdat de rijksrecherche ze verdenkt van corruptie. Het leger kwam eraan te pas om tractoren weg te houden van het Binnenhof. En dan was er ook nog de gewelddadige bestorming van een congres van Kick Out Zwarte Piet.

Remkes moest zorgdragen voor ‘rust, reinheid en regelmaat, om het zo maar te zeggen’, zei Jaap Smit, de commissaris van de koning in Zuid-Holland, bij de benoeming. Niet dat de voormalig vicepremier en oud-minister van Binnenlandse Zaken stond te springen om orde op zaken te komen stellen. De nuchtere en onverstoorbare noorderling was op 1 januari vertrokken als commissaris van de koning in Noord-Holland en leidde daarna het ‘Adviescollege Stikstofproblematiek’, alias de commissie-Remkes. Maar hij wilde vooral meer tijd voor zijn privéleven maken. Na veertig jaar had Remkes weer een fiets gekocht om in Groningen toertochtjes te maken met zijn partner.

Toen hij werd gevraagd als waarnemend burgemeester, wist hij echter direct dat hij dat niet kon weigeren. In november 2017, na het overlijden van Eberhard van der Laan, had hij zelf de oud-burgemeester van Den Haag gevraagd als waarnemer in Amsterdam. Een taak die Jozias van Aartsen eerder uit plichtsbesef dan uit enthousiasme op zich nam.

De vijftien Haagse fractievoorzitters prezen zich unisono gelukkig dat zo’n zwaargewicht beschikbaar was – al lekte een van hen wel een geluidsopname naar Omroep West van het vertrouwelijke gesprek dat ze op het provinciehuis voerden over Remkes’ benoeming. Pikant, aangezien bestuurlijke integriteit juist een van de problemen in de stad is.

Prioriteiten

Remkes stelde prompt drie prioriteiten: openbare orde en veiligheid, bestuurlijke integriteit en het functioneren van de gemeenteraad. Al na een week moest hij met de raad in debat over het OVV-rapport en de toekomst van de vuurstapels. Er moest een einde komen aan de ‘gedoogvuren’. De organisatoren moesten – voor het eerst en onder grote tijdsdruk – een vergunning aanvragen voor het evenement. Remkes stelde bovendien een duidelijke limiet aan de omvang van de stapels.

Daarmee volgde hij feitelijk de koers die burgemeester Krikke al kort voor haar vertrek had aangekondigd. ‘Remkes kon weinig anders dan die vergunningaanvraag openstellen’, oordeelt fractievoorzitter Joris Wijsmuller van de Haagse Stadspartij (HSP). ‘Niet hij, maar de raad had toen al moeten besluiten om de stekker eruit te trekken. Ik wrijf het Remkes niet aan, want door deze procedure kocht hij tijd. Hij legde de bal bij de organisatoren van de vreugdevuren. Hij laat zich niet chanteren door geweld. Hij is kraakhelder.’

Daar denkt Richard de Mos anders over. De dit najaar opgestapte wethouder is inmiddels weer fractievoorzitter van Groep De Mos/Hart voor Den Haag, de grootste partij. ‘Toegegeven, er zit wel iemand van statuur. Maar wij staan niet bepaald te trappelen van vreugde. Omdat Krikke bij de vorige jaarwisseling te soft was, is Remkes nu te hard.’

Wat er de afgelopen dagen in Duindorp gebeurde, is ‘een drama’, aldus De Mos. ‘De relschoppers moeten hard worden aangepakt, geen twijfel mogelijk. Maar Remkes had alle onrust kunnen voorkomen door de vergunning af te geven. Hij laat zien dat hij de stad niet kent. Die vuren hebben altijd goed gewerkt.’

Het steekt De Mos bovendien dat er weinig terecht lijkt te komen van het screenen van de (overige) wethouders op integriteit. ‘Op dat punt is het muisstil. Wel is er een hoge ambtenaar voor de bus gegooid om een wethouder te beschermen.’ De ambtenaar in kwestie werd eind november op non-actief gesteld, omdat hij een bouwbedrijf zou hebben bevoordeeld bij de bouw van het nieuwe cultuurcomplex in de stad.

Remkes-effect

Toch overheerst de tevredenheid over wat al het ‘Remkes-effect’ wordt genoemd. Joris Wijsmuller verwoordt een sentiment dat breed wordt gedeeld in de gemeenteraad. ‘Remkes is de juiste man op de juiste plek. Nuchter, zeer ervaren, rechte rug, met een duidelijke focus op bestuurlijke integriteit, het functioneren van de gemeenteraad, openbare orde en veiligheid. Precies wat Den Haag nodig heeft.’

De échte proeve van bekwaamheid komt nu pas, aldus Wijsmuller: ‘Er moet een dialoog komen met alle betrokkenen bij de vreugdevuren om de rust terug te brengen.’

En dan moet er een opvolger voor Remkes komen. Commissaris Jaap Smit ging er aanvankelijk van uit dat Remkes een klein jaar burgemeester zou blijven. Pas in het voorjaar van 2020 zou een profielschets worden opgesteld voor een ‘vaste’ nieuwe burgemeester. Na de zomer zou hij of zij dan aantreden. ‘We nemen de tijd, om geen overhaaste stappen te zetten.’

Dat was buiten Remkes gerekend. Hij kondigde direct aan dat hij per 1 juli weg zal zijn, en geen dag later. Tijdens de maandelijkse talkshow Spuigasten in de Haagse bibliotheek herhaalde Remkes wel met instemming andere woorden van Jaap Smit: ‘Een waarnemend burgemeester is er niet voor feesten en partijen.’

‘Dat ben ik van harte met hem eens’, zei Remkes. ‘Een waarnemend burgemeester is een betrekkelijk toevallige passant waar de stad niet in de eerste plaats in investeert. Je hebt zelf ook niet de neiging om veel in de stad te investeren. Die notie moet iedereen op zijn netvlies hebben. Het gaat niet om mij, maar om de stad en het bestuur van de stad.’