Als het echt uit de hand loopt wordt ‘politieke fixer’ Remkes erbij gehaald

Vijf verkenners en één informateur zijn Remkes inmiddels voorgegaan. En allemaal zonder veel resultaat. Mariëtte Hamer, de langstzittende informateur ooit, somberde bij haar afscheid dat niet de inhoud, maar ‘de beeldvorming’ de formatie al maanden verlamt.

Kan Johan Remkes de vloek van de huidige formatie doorbreken? Met beeldvorming heeft de Groninger in elk geval ‘helemaal niks’, zeggen mensen die hem kennen. Remkes is in zijn lange loopbaan nooit echt veranderd: een man van weinig woorden die soms jenever drinkt en naar verluidt zeventien zelfgedraaide sigaretten per dag rookt – ieder wakker uur één. Twitter, Facebook of Instagram kent hij alleen van horen zeggen.  

Zijn reputatie als politieke fixer is hem wel vooruitgesneld. Als Commissaris van de Koning in Noord-Holland maakte hij schoon schip na een waslijst van integriteitschendingen door gedeputeerden. In de gemeente Den Haag bracht hij als waarnemend burgemeester de rust terug na corruptiebeschuldigingen tegen twee wethouders en de aftocht van burgemeester Pauline Krikke. In Limburg, waar heel het provinciecollege opstapte, herhaalt hij dat klusje nu weer als waarnemend gouverneur.

Ongenadig

Zachtzinnig is de methode-Remkes zelden, weten ervaringsdeskundigen. Stap één is vaak een harde analyse van de problemen die hij aantreft. Bij zijn vertrek als Commissaris van de Koning werd gememoreerd hoe de VVD-veteraan gemeentepolitici die er een potje van maakten bruusk de les kon lezen. ‘Het licht moet aan in het kippenhok’, bromde Remkes dan tegen de opgetrommelde politici. Niemand wist wat het precies betekende, maar de toon maakte voldoende duidelijk.

Ook als waarnemend burgemeester in Den Haag wees hij de lokale politici ongenadig op hun verantwoordelijkheden. In een lange mail hekelde hij de destructieve vergadercultuur van de gemeenteraad: de debatten moesten korter en de ‘niet-interessante’ schriftelijke vragen drastisch ingeperkt. Gemeenteraadslid Richard de Mos sprak beledigd van ‘een dictaat van de Opperste Sovjet’.

‘Niet iedereen vond zijn scherpe analyses altijd fijn om te horen’, erkent Boudewijn Revis, destijds VVD-locoburgemeester in Den Haag. ‘Het was soms heel confronterend, maar het nodigde ook uit om zelfkritisch te zijn. Bij Remkes staat goed en fatsoenlijk openbaar bestuur altijd voorop. Hij luistert, maar is uiteindelijk heel onafhankelijk in zijn oordeel.’

Niet dralen

Als de analyse eenmaal is gemaakt, houdt Remkes niet van lang dralen. Daar kwamen ze in Limburg ook achter. Remkes greep hard in toen de Provinciale Staten de vorming van een nieuw college over de zomer heen wilden tillen. ‘Volstrekt onverantwoordelijk’, oordeelde Remkes, die uiteindelijk na een advies van VVD-informateur Onno Hoes zelf gedeputeerden ging benaderen.

Er zit inmiddels weer een college in Maastricht, maar niet iedereen is te spreken over de methode-Remkes. ‘Hij heeft alles onder tijdsdruk gezet, hoewel dat helemaal niet nodig was’, meent SP-statenlid Marc van Calderberg. ‘Het moest allemaal quick and dirty. Heel wat partijen zijn gewoon genegeerd. Dat heeft de verhoudingen in Limburg niet bepaald verbeterd. Remkes zelf is heel kortaf, dat helpt ook niet.’

Na maanden van vruchteloos formeren zal het ongeduld van Remkes op het Binnenhof eerder als een aanbeveling gelden. ‘De overeenkomst met Limburg is dat er ook in Den Haag nu echt iets moet gebeuren’, meent VVD’er Hoes. ‘Iedereen is er klaar mee. Het demissionaire kabinet is vermoeid en uitgedund.’

Hoes voorziet dat Remkes eerst goed gaat luisteren en analyseren – ‘dat kan hij heel goed’ – en daarna niet lang zal wachten om conclusies te trekken. ‘Misschien is hij binnen twee weken wel klaar. Hij zal de betrokkenen in Den Haag niet als een kleuterklas toespreken, maar hij zal wel zeggen: Jongens, waar zijn jullie nou mee bezig? Remkes straalt rust uit en daar is iedereen nu wel aan toe. Hij kan vrij snel duidelijk maken hoe het volgens hem verder moet.’

Boven de partijen

Of het genoeg is om de formatie van het slot te halen, durft Hoes niet te zeggen. ‘Een informateur is geen dictator. Je blijft toch afhankelijk van de bereidwilligheid van de betrokken partijen. Ik hoop dat hij er nog vertrouwen in heeft. Dan is er tenminste nog iemand die dat heeft.’

Remkes staat op het Binnenhof in elk geval bekend als iemand die boven de partijen durft te staan. Als voorzitter van de ‘stikstofcommissie’ en de staatscommissie parlementaire vernieuwing kwam hij met aanbevelingen die onwelgevallig uitpakten voor zijn eigen partij. Remkes geldt bovendien als een van de zeldzame VVD’ers die ook zijn eigen partijleider Mark Rutte tot de orde durft te roepen.

Geert Dales, die als voormalig burgemeester van Leeuwarden met Remkes van doen had toen die minister was van Binnenlandse Zaken, vraagt zich wel af of de nieuwe informateur de verstoorde verhoudingen tussen de beoogde coalitiepartners VVD en D66 kan wegmasseren om zo een eventueel minderheidskabinet te kunnen vormen. ‘Het is spannend hoe het tussen Remkes en Kaag gaat. Ze komen van twee verschillende planeten. Kaag is van de grote VN-torens in New York, Remkes rookt een shagje in de fietsenstalling.’

Dales ziet Remkes hoe dan ook als de ‘ideale klusjesman voor ontspoorde situaties’. ‘Ik vermoed dat hij er met de botte bijl zal ingaan. Als het mislukt, is dat een probleem voor de betrokken partijen. Die moeten dat dan maar uitleggen. Remkes zelf heeft niks meer te bewijzen.’