Bert Brussen bespreekt: ''Deal' laat zien dat een goed kunstwerk geen subsidie behoeft'

Filmmaker Eddy Terstall heeft twee problemen. Het eerste probleem is dat hij goede, bij vlagen geniale, filmscripts schrijft. Het tweede probleem is dat hij in Nederland woont. Wie een film wil maken heeft geld nodig. Veel geld. Daar zijn in Nederland subsidiefondsen en publieke omroepen voor. Het fonds en de omroepen beslissen in Nederland kortom welke films er op de Nederlandse markt komen, tenzij Reinout Oerlemans winst ruikt (Komt een Vrouw Bij de Dokter, New Kids). En laat Eddy Terstall nou vooral scripts schrijven die doorgaans recht tegen de haren van de filmfondsbobo's en andere subsidiepausjes instrijken. Zoals bijvoorbeeld een script over sociaal-democratische babyboomers met te veel subsidiemacht (voelt u hem?). Pijnlijk voor Terstall, want zijn leven draait uitsluitend om films maken. Tsja. Je bent kunstenaar of je bent het niet.

Toch is het hem, als een van de eerste grote Nederlandse filmmakers, nu gelukt: een film draaien zonder financiële tussenkomst van filmfonds of omroep. Een bijna volledig door crowdfunding en sponsoring gefinancierde, onafhankelijke speelfilm (het filmfonds leverde uiteindelijk toch nog een paar duizend euro voor de eindmontage). Deal is de titel van dit novum en het ging vorige week maandag in het splinternieuw Amsterdamse filmmuseum Eye in première.

Dat Deal is gefinancierd door mecenassen, filmfanatici en bedrijven die voor de Nederlandse cultuur hun portemonnee wilden trekken zie je er niet perse aan af. Niet perse, maar voor wie het weet ligt het iets dichter onder de oppervlakte. De decors zijn namelijk grotendeels geleend uit Terstalls eigen leven. De kroeg waarin hoofdrolspelers Roberta Petzoldt en Teun Kuilboer hun deal sluiten is niet geheel toevallig Terstalls stamkroeg (eigendom van zijn moeder). Oude bekende (het is haast een cameo) Peer Mascini vroeg vast geen hoofdprijs voor zijn bijdrage en met twee hoofdrolspelers die voornamelijk met elkaar praten zonder al te vaak van locatie te wisselen zal het ook qua aantal draaidagen alleszins zijn meegevallen 'de helft minder dan het aantal draaidagen van Simon', aldus Terstall).

Deal toont dan ook prachtig aan dat ook met een klein budget (een ton) en weinig middelen een prachtige film kan worden gemaakt. Of: dat een goed kunstwerk niet perse veel subsidie behoeft.

Woody Allen
Toegegeven, je moet een zwak hebben voor het vaak al te lichte, neurotische geneuzel over de liefde die Deal sterk laat denken aan een of ander Woody Allen-vehikel. Maar voor de liefhebber is het gegarandeerd een film op onhollands hoog niveau. Wie ooit verschrikkingen als Het Woeden Der Gehele Wereld of (oh de horror, de terreur!) De Eetclub heeft gezien en weet dat dergelijke kijkershaat de bulk uitmaken van de Nederlandse cinema, zal zich na het zien van Deal even achter de oren moeten krabben.

Want wat maakt nou juist Deal tot zo'n buitengewoon goede film, terwijl het toch écht alleen gaat om anderhalf uur lang pratende hoofden die gewiekste dialogen met elkaar voeren.

Het zal liggen aan die gewiekste dialogen. In Nederland heeft het te veel aan babyboomregisseurs namelijk nog altijd de ziekelijke neiging uitleggerige dialogen in het script te schrijven. Alsof de kijker debiel is en zelf geen verbanden kan leggen. Terstall gaat er godzijdank vanuit dat zijn publiek intelligent genoeg is om te kunnen horen wat er tussen de regels door wordt gezegd.

Spiegel
Of wellicht is het de venijnige spiegel die Terstall zijn publiek voorhoudt. Kuilboer speelt de te wanhopige en te goedgelovige maar zorgeloze jongen die dwaas achter het meisje van zijn dromen aanhobbelt, Petzoldt speelt het archetypische arrogante cockteaserige meisje dat alleen geil kan worden van ruige mannen die ze moet veroveren terwijl ze de braaf volgende wanhopige sukkels die ze om zich heen verzamelt majesteitelijk uitbuit.

Een dergelijk thema zien we overigens ook terugkomen in Terstalls Hufters & Hofdames en natuurlijk in Simon (budget van acht ton) waarin hoofdpersoon Simon juist door zijn lompe en onbehouwen gedrag elke vrouw in bed weet te krijgen. Vooral de keurige Gooische meisjes, die worden namelijk toch geiler van hufters dan van hofdames.

Ondanks het feit dat Petzoldt door een te veel aan overacting net niet geloofwaardig genoeg is, wat gelukkig wordt goedgemaakt door het nonchalante natural acteren van Kuilboer, lijkt Deal even realistisch als ondraaglijk licht.

Barmeisje
Het was natuurlijk ook de kijker zélf die in die kroeg zat. Het was natuurlijk die ene vakantie van u, daar aan een Europees massatoeristisch maar goedkoop strand met een vriendin die 'echt niet meer is dan een gewone vriendin'. En zat u zelf afgelopen weekend niet ook aan de bar, smachtend starend naar het barmeisje, wetend dat het altijd bij smachten zal blijven terwijl u toch de hoop niet opgaf?

Het Terstalliaanse thema van de even onmogelijke als troostende liefde die nooit compleet is, blijft zowel trefzeker als verrassend. Wie dat net zo trefzeker en verrassend in beeld weet te brengen, hoeft gegarandeerd nooit meer langs de apparatsjiks van het filmfonds en de bureaucratische baasjes van de omroepen. Gewoon aan mensen vragen of ze je kunst willen meebetalen zal dan zomaar blijken te werken. Hetgeen te bewijzen viel.

Wat dat betreft heeft Terstall een standbeeld verdiend: eindelijk een kunstenaar die laat zien hoe dat moet, kunst maken voor het volk, (bijna helemaal) zonder subsidie.

<sub>Bert Brussen is hoofdredacteur van DeJaap.nl. Zie ook http://www.bbwerkt.com/. Dit is zijn derde column voor Volkskrant.nl. Iedere maandag zal hij iets bespreken.

Wilt u uw opening, toko, feestje, boek, film, minicruise, tentoonstelling, theatervoorstelling, geheel verzorgde vijfsterrenvakantie van drie weken naar de Maldiven of kledinglijn ook laten recenseren door Bert Brussen? Mail dan volkskrantbertbrussen@gmail.com</sub>