Iemand die Spekman iets flikt is een lul, en dat krijgt-ie te horen ook

Hans Spekman, voorzitter van de PvdA, heeft een hoog aaibaarheidsgehalte. Jarenlang kreeg hij uit het hele land gebreide sokken toegestuurd, omdat hij heeft gezegd dat zijn moeder die altijd voor hem breidde en dat ze dood is.

Dieptepunt

Het imago van Hans Spekman staat haaks op dat van zijn in het nauw gedreven partij en haar politieke leider Diederik Samsom. Die slaat bij tijd en wijle wild om zich heen onder druk van de slechte peilingen.

De PvdA staat op een dramatisch dieptepunt van elf zetels (een verlies van 27) en stevent af op een pak slaag bij de Statenverkiezingen over drie maanden. De afgelopen weken werden twee leden uit de Tweede Kamerfractie gegooid en keerde een Utrechts Statenlid de PvdA de rug toe.

Het valt Spekman (48), loyaal in elke vezel en sociaal-democraat in hart en nieren, rauw op zijn dak. 'Hij baalt als een gek', weten ze in de partij.

'Dichterbij de mensen'

Spekman reist stad en land af om zijn partijgenoten een hart onder de riem te steken en de PvdA 'dichter bij de mensen te brengen'. Om de PvdA weer een rood smoelwerk te geven, zoals hij zich heeft voorgenomen bij zijn aantreden in januari 2012.

Ombudsteams van de partij moeten de kloof met de kiezer dichten. Ze helpen burgers die zijn vastgelopen in de bureaucratie. Vorige week installeerde Spekman in Groenlo het 165ste team, van de afdeling Oost Gelre. In de bijna drie jaar dat hij voorzitter is, zijn er een dikke honderd bij gekomen.

Spekman praat onbekommerd over solidariteit en gelijkheid in de partij die zijn ideologische veren heeft afgeschud. Hij hamert op gemeenschapszin, kleinschaligheid, op meer zeggenschap en op de noodzaak van nivelleren.

Hij had Piketty niet nodig om over nivelleren te beginnen, zegt Menno Hurenkamp, hoofdredacteur van het blad van de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van de PvdA.

Thomas Piketty is de Franse econoom, gespecialiseerd in economische ongelijkheid, die furore maakt met zijn boek Kapitaal in de 21ste eeuw. Vermogen groeit sneller dan de economie en als de politiek niets doet, wordt het verschil tussen arm en rijk steeds groter, is zijn boodschap.

Rood tot de dood

Spekman groeit op in het Zuid-Hollandse dorp Zevenhuizen in een 'arm maar warm' gezin. Zijn vader, timmerman, overlijdt aan longkanker als Hans een jaar is. Zijn moeder blijft achter met vier kinderen. Hans, de enige jongen, is een nakomertje. Zijn jongste zus is negen jaar ouder, zijn oudste zus zestien jaar.

Het gezin leeft van een karig weduwenpensioen. In het dorp hebben twee families geen auto, onder wie de Spekmannen. Ook een televisie hebben ze niet.

Zijn grootouders en ouders zijn vurige socialisten. Vooral aan moeders kant is bittere armoede geleden. Haar ouders zijn landarbeiders. In de winter vangen ze mollen om de huidjes te verkopen, daar worden handtasjes van gemaakt voor rijke dames.

Rood tot de dood, is het devies van Spekman. Zijn vader is secretaris van de plaatselijke PvdA-afdeling, die ook na zijn vaders dood bij Spekman thuis blijft vergaderen. Als zijn moeder iemand een salonsocialist vindt, zet ze hem buiten.

Hans is een doerak. Op 6-jarige leeftijd breekt hij met een vriendje in bij het huis van de buren die op vakantie zijn om, puur voor de lol, hun duiven te beschilderen, vertelde hij ooit aan JeugdenCo, het blad voor professionals in de jeugdsector.

Zijn oudste zus krijgt psychische problemen, is verslaafd aan heroïne, raakt verzeild in de straatprostitutie, probeert zelfmoord te plegen, wordt opgenomen en sterft - jaren later - aan kanker.

Driftig

Boos en opstandig is Spekman in zijn jonge jaren, op het agressieve af. Soms slaat hij tegen de muur van boosheid. Een combinatie van karakter en woede om de armoe, om het verdriet over zijn zus, om het gemis van zijn vader.

Woede heeft hij nog steeds, onrecht kan hem hels maken, maar die uit zich nu in het najagen van zijn idealen. En in verbale uithalen. Iemand die hem iets flikt is een lul, en dat krijgt-ie te horen ook.

Niet zo driftig als partijleider Diederik Samsom, maar wel duidelijk, er is geen woord Spaans bij. Partijcoryfee en oud-premier Wim Kok krijgt onder uit de zak wanneer die als commissaris instemt met bonussen voor TNT-post-directeuren terwijl duizenden bezorgers hun baan verliezen. Onuitstaanbaar, oordeelt Spekman. 'Ik neem hem dat kwalijk.'

'Hij kan confronterend zijn, maar nooit zo dat je niks meer met hem te maken wil hebben. En je kunt alles terug zeggen', zegt Jet de Ranitz, die voorzitter is van de afdeling Utrecht in de tijd dat Spekman fractievoorzitter en wethouder is.

Als hem het gerucht ter ore komt dat Erik Staal, de Vestia-directeur die zijn woningcorporatie met een miljardenschuld opzadelde en met 3,5 miljoen op zak naar Bonaire vertrok, lid is van de PvdA, duikt Spekman in het ledenbestand. Staal komt er niet in voor. 'Als hij lid was geweest, had ik geen moment geaarzeld hem te royeren.'

Linksaf

De PvdA moet zich omvormen tot een 'buurt- en werkvloerpartij' die wordt gedreven door 'robuust idealisme' en 'binnen en buiten het parlement strijdt voor een goed leven voor iedereen'. De partij moet 'radicale politiek' bedrijven met 'kleinschaligheid als norm'. PvdA-politici moeten een kwart van hun tijd onder de mensen doorbrengen en de inspiratie van onderaf laten komen. Volgens het rapport Politiek van Waarde, een maand geleden gepresenteerd, moeten de sociaal-democraten duidelijker richting aangeven: linksaf. Het rapport zou een mri-scan kunnen zijn van partijvoorzitter Hans Spekman. In januari beslissen de leden van de PvdA op een verkiezingscongres over de koers van de partij.

Truien

Spekman ligt goed in de partij. Zwoegt stug door, slaat kranig terug, houdt zijn rug recht - zijn veel gebezigde kwalificaties. En: 'Ik zeg alleen aardige dingen over Hans, want dat verdient hij.'

Ook van de apolitieke Wim van Scharenburg, directeur van het Museum van Zuilen in Utrecht en buurtgenoot van Spekman, geen kwaad woord over de PvdA-voorzitter, die hij als wethouder heeft meegemaakt.

'Hans staat voor zijn mensen, gaat voor niemand opzij, heeft geen kapsones en is kreukvast', zegt Van Scharenburg. 'Dat vind ik wel een mooie uitdrukking voor iemand die gekreukte truien draagt.'

Truien, het woord is gevallen. Geen artikel over Spekman of er wordt een alinea gewijd aan zijn kleding. Hij draagt gebreide truien of kielen, vroeger gemaakt door zijn moeder en zussen, tegenwoordig door zijn vrouw Muriël.

'De truien zijn een eerbetoon aan zijn moeder, die ze vroeger voor hem breide', zegt Van Scharenburg. Hans is trouw aan zijn familie, zoals hij ook trouw is aan zijn partij en aan de buurt.'

Zijn onconventionele kleding herinnert Spekman eraan zichzelf te blijven en te zeggen wat hij vindt, heeft hij er zelf over gezegd. Zijn moeder en zussen kijken altijd over zijn schouder mee.

Strijder

Spekman is een doener, een ploeteraar, een strijder en dat maakte hem geliefd als wethouder, vooral in de volksbuurten. Hij regelt dat mensen die van minder dan het sociaal minimum moeten rondkomen automatisch toeslagen en subsidies krijgen, zonder ze te hoeven aanvragen.

Hij bezorgt minima gratis openbaar vervoer en een gratis tandartsverzekering, regelt echte banen voor gesubsidieerde werknemers en organiseert opvang voor verslaafde zwervers en uitgeprocedeerde asielzoekers.

Een verkeerd opgehangen parkeerbord schroeft hij er eigenhandig af. Een winkelier had geklaagd dat hij niet kan laden en lossen, de gemeentelijke bureaucratie gaf niet thuis.

Huurders die er wietplantages op nahouden, zet hij hun huis uit. 'Klootzak', ik sla je op je bek', schreeuwen ze naar Spekman. Die vertrekt geen spier en doet geen stap achteruit.

'Ik ben niet bang. Als je in ellende bent opgegroeid, is een klap op je bek niet meer zo erg', zegt hij daar later over.

Omdat hij als wethouder aanloopt tegen de gevolgen van het Rijksbeleid, gaat hij naar de Tweede Kamer. Hij moet er zich hebben zitten verbijten, afgesloten als hij was van de echte wereld.

Hij komt terecht tussen de Haagse beroepspolitici aan wie hij tijdens zijn wethouderschap zo'n hekel had. Die elkaar vliegen afvangen in een wereldje waar 'driekwart van de beleidsstukken bestaat uit beheersende bezweringen'. Spekman mist zijn fiets die hij pakte als een burger hem een brief had gestuurd.

Hans Spekman

1966
Geboren in Zevenhuizen als zoon van een timmerman

1984
Propedeuse hbo milieukunde, Deventer

1988
Propedeuse wijsbegeerte en politicologie, UvA

1991
Lasser, verhuizer, verkoper in milieuboekwinkel

1994
Gemeenteraadslid voor de PvdA, Utrecht

1998
Fractievoorzitter

2001
Wethouder Sociale Zaken, Utrecht

2011
PvdA-politici moeten meer de straat op, vindt Spekman. Als Tweede Kamerlid deelt hij rozen uit bij de verkiezingen.

2012
Partijvoorzitter PvdA

Hels karwei

Met Spekman heeft de PvdA een voorzitter die de kant van de onderklasse kiest. Zijn tragiek is dat zijn boodschap moeilijk te verkopen is, mede door de forse bezuinigingen die de PvdA doorvoert met de VVD.

De deelname aan het kabinet Rutte II hebben zijn ambities voor een linkse, activistische PvdA tot een hels karwei gemaakt. Veel kiezers hebben op de PvdA gestemd omdat ze de VVD uit het kabinet wilden houden.

Bij Spekman vroeger thuis voelden ze het in de portemonnee of Den Uyl of Van Agt en Wiegel aan de macht waren. Op zijn 6de had Spekman al een gruwelijke hekel aan Wiegel.

Het protestaffiche waarop de toenmalige VVD-leider met zijn bolle kop vroeg 'Is gehakt niet goed genoeg voor jullie?' kan op zijn jongenskamertje hebben gehangen.

Compromis

Spekman heeft nog steeds een hekel aan Wiegel, antwoordde hij twee jaar geleden op een vraag van Het Parool. 'Ik kan er niets aan doen, het zit zo diep in mijn lichaam.'

Uitgerekend als Spekman voorzitter is, gaat de PvdA regeren met die vermaledijde VVD. Wat zal hij zich vaak moeten vermannen. 'Hij hoort bij de sociaal-democraten die niet met de armen over elkaar langs de zijlijn willen roepen dat het allemaal niks is', zegt politicoloog Hurenkamp van de Wiardi Beckman Stichting.

'Er moet wel wat gebeuren. Een compromis is een stap naar een beter compromis, elk compromis is tijdelijk.'

Concessies aan zijn leefstijl zijn er niet bij. Spekman eet het liefst bruine bonen met spek en stroop en drinkt bier uit een flesje. De gordijnen bij hem thuis in de Utrechtse volksbuurt Zuilen slobberen als zijn truien.

Het voortuintje heeft lang geen snoeischaar of ander tuingereedschap gezien. Maar dat is schijn, Spekman snoeit best veel, alleen niet met de ambitie een aangeharkte tuin te hebben. Dat er twee egels in zijn voortuin wonen, vindt hij belangrijker.

Op zijn Spekmans: 'Weet je, imago interesseert me geen lor.'

Ombudsteams

Overlast van hangjongeren, criminaliteit, slechte huisvesting, gedoe over een uitkering, treiterende buren, vastgelopen in schulden. Burgers die niet weten hoe ze een probleem moeten aanpakken of van het kastje naar de muur worden gestuurd, kunnen terecht bij een van de 165 PvdA-ombudsteams waarvan Spekman de grote aanjager is. 'Niet dat wij hun problemen kunnen oplossen, maar we kunnen in elk geval de weg wijzen', zegt voorzitter Rein Annema van de afdeling Oost Gelre, waar vorige week een ombudsteam aan de slag is gegaan. pvda.nl/partij/ombudswerk