Nu hij opkomt voor arme kinderen hoeft Hans Spekman eindelijk geen compromissen meer te sluiten

‘Nivelleren is een feest.’ De inkt van het regeerakkoord van kabinet-Rutte II is nog niet droog of Hans Spekman, partijvoorzitter van de PvdA, weet met die vier woorden zijn coalitiepartners van de VVD op de kast te krijgen. Het is Spekman ten voeten uit: eerlijk, uitgesproken, opkomend voor het belang van de minder bedeelden. Maar in al zijn emotie misschien ook niet zo tactisch.

De kritiek, niet alleen vanuit de VVD maar ook van leden van zijn eigen partij, is niet van de lucht. Toch houdt Spekman voet bij stuk. ’s Avonds bij Nieuwsuur zegt hij dat hij zijn uitspraak niet deed om VVD’ers pijn te doen, maar dat hij ‘oprecht’ vindt dat een inkomen van twee keer modaal wat mag inleveren voor een bouwvakker of leraar. Het mag niet baten. Iets meer dan een week later is de inkomensafhankelijke zorgpremie, de pijnlijkste maatregel voor hogere inkomens, van tafel.

Aanzienlijk voorspoediger verging het Spekman de afgelopen weken. Als directeur van het Jeugdeducatiefonds wist hij 5 miljoen aan Rijksfinanciering te regelen voor ontbijt op vijfhonderd scholen met relatief veel ‘kwetsbare leerlingen’. Nadat een 11-jarige leerling op zijn Rotterdamse school was flauwgevallen omdat hij een heel weekend niet had gegeten, wist Spekman zich te positioneren als belangenbehartiger van deze groep kinderen. Dankzij zijn goede contacten met minister Carola Schouten (Armoedebeleid) zette hij de media-aandacht om in tastbaar resultaat.

Ontwikkelingskansen

Al in februari 2018 trad Spekman aan als eerste directeur van het Jeugdeducatiefonds, dat helpt om de ontwikkelingskansen van kinderen die opgroeien in armoede te vergroten. Voor hem geen vervolgcarrière in het Nederlandse of Brusselse openbaar bestuur, zoals PvdA-generatiegenoten Diederik Samsom en Jeroen Dijsselbloem.

In een gesprek met de makers van documentaireserie Klassen vergelijkt hij het lot van de kinderen voor wie hij zich inzet met dat van de drugsverslaafden, die in zijn tijd als wethouder in Utrecht in winkelcentrum Hoog Catharijne sliepen. ‘Ze waren heel zichtbaar, pal naast het centraal station, maar eigenlijk liep 90 procent van de bevolking erlangs en keek bewust een andere kant op. Alsof het niet bestond. Hetzelfde is aan de hand in de wijken en scholen in de steden.’

Wankel leiderschap

Spekmans periode als partijvoorzitter tussen 2012 en 2017 staat niet bekend als bijzonder succesvol. Binnen een maand na zijn aantreden gooit fractievoorzitter Job Cohen de handdoek in de ring. Een dubbelinterview met Spekman, waarin de partijtop naar de mening van sommige Kamerleden te dicht tegen de SP aanschurkt, is de druppel voor het toch al wankele leiderschap van Cohen. De Tweede Kamerverkiezingen een halfjaar later worden onder Samsom een succes, maar Spekman geeft later toe dat de PvdA in de daaropvolgende formatie te snel te veel weggeeft.

Als wethouder in Utrecht en als Tweede Kamerlid had Spekman al naam gemaakt als een gepassioneerd en ideologisch bepleiter van de sociaal-democratische zaak. Onder het duo Spekman en Cohen – de volksjongen en de intellectueel – moet de partij weer links afslaan en de volkspartij worden die ze ooit was. De coalitie met de VVD, met niet Cohen maar Samsom als leider, maakt dat uiteindelijk onmogelijk; de kiezers lopen nog harder weg bij de sociaal-democraten dan ze dat voorheen deden.

Spekman probeert het tij te keren door in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 een lijsttrekkersverkiezing uit te schrijven. Het draait uit op een pijnlijke en persoonlijke strijd tussen partijleider Samsom en uitdager Lodewijk Asscher, zonder de inhoudelijke discussie die Spekman zo graag wil. Onder Asscher lijdt de PvdA de grootste verkiezingsnederlaag ooit, van 38 naar 9 zetels. Spekmans hoofd ligt op het hakblok.

Armoede en ziekte

Ook persoonlijk is het een woelige periode, zo vertelt Spekman later. Drie weken na de verkiezingsnederlaag en zijn aftreden overlijdt zijn zus Anneke aan kanker. Zijn andere twee zussen stierven eerder al aan die ziekte, net als overigens zijn vader, als Hans 1 jaar oud is.

Zijn moeder voedt hem en zijn drie oudere zussen in armoede op. ‘Ze vermaakte haar onderbroeken om mij maar een beetje in nette kleren te kunnen steken’, vertelde hij onlangs aan het Nederlands Dagblad. ‘Wij moesten het beter krijgen dan zij.’ De sociaal-democratie zit bij Spekman in de familie; zijn vader richtte in zijn geboortedorp Zevenhuizen nog de afdeling van PvdA-voorloper SDAP op.

In de eerste jaren doet hij zijn werk als directeur van het Jeugdeducatiefonds in relatieve anonimiteit. De ziekte van zijn vrouw Muriël, die in 2019 de diagnose longkanker met uitzaaiingen krijgt, houdt hem van zijn werk. Zij herstelt uiteindelijk op wonderbaarlijke wijze.

Met de coronapandemie en de hoge inflatie is het werk van Spekman sindsdien alleen maar urgenter geworden. ‘Ik kan hier honderd procent mijn hart kwijt’, vertelt hij in september in radioprogramma Spijkers met Koppen. ‘Ik hoef geen compromissen te sluiten. Ik kan opkomen voor de groep waar ik het meest hart voor heb: kinderen die opgroeien in armoede, die ik hetzelfde gun als wat ik mijn eigen kinderen gun.’