Roestend symbool van de revolutie
Hij geldt als hoogtepunt van de 20ste-eeuwse architectuur: de Sjabolovka-toren uit 1922 in Moskou. Maar het is de vraag of hij kan worden gered.
MOSKOU - Een van de hoogstandjes van 20ste-eeuwse bouwkunst, een mijlpaal in de modernistische architectuur, dreigt te worden gesloopt. De Russische Staatscommissie voor Televisie- en Radio-Omroep heeft eind vorige maand besloten de Sjabolovka-radiotoren in Moskou af te breken.
Het is de Eiffeltoren van Rusland, een 160 meter hoog bouwwerk van staal, ontworpen door ingenieur en architect Vladimir Sjoechov. De conisch gevormde toren, gebouwd in opdracht van Lenin en in 1922 voltooid, moest de communistische boodschap verspreiden met behulp van de nieuwe radiotechnologie. Het was een symbool van de revolutionaire ambities van het nieuwe regime in Moskou.
De radiotoren had twee keer zo hoog moeten worden, hoger dan de schepping van Gustave Eiffel in Parijs. Door gebrek aan materiaal is dat niet gelukt. De constructie is zo efficiënt en sierlijk dat Sjoechovs toren ook bij dezelfde hoogte slechts een kwart zou hebben gewogen van de Eiffeltoren.
De Sjabolovka-toren ligt op een paar kilometer afstand van het Kremlin en is ontoegankelijk voor toeristen. Hij werd jarenlang verwaarloosd, terwijl de autoriteiten in Moskou debatteerden over de vraag wat er met het bouwwerk moest gebeuren. In 2009 sprak toenmalig premier Poetin zich uit voor restauratie. De doorzichtige kegel moest een toeristenattractie worden. Het is er niet van gekomen.
De Britse architect Norman Foster sloot zich een jaar later aan bij een campagne om de toren van de ondergang te redden. Hij sprak van een 'structuur van oogverblindende pracht en grote historische betekenis'. Sjoechovs werk zou Foster mede hebben geïnspireerd bij het ontwerp van het Swiss Re-gebouw - 'de augurk' - in Londen.
Een groep internationale architecten, ingenieurs en bekende personen uit de culturele wereld heeft een petitie getekend waarin zij president Poetin vragen het besluit van de omroepcommissie terug te draaien en de toren te redden. Voorstanders van sloop zeggen dat de toren een bouwval is, die plaats moet maken voor een nieuwbouwproject.
Stadsbouwmeester Sergej Koesjnetsov stelde voor de toren af te breken en op een andere plek weer op te bouwen. De ondertekenaars van de petitie stellen dat verplaatsing het bouwwerk uit zijn historische context zou halen.
Het vervangen van de toren door een wolkenkrabber van vijftig verdiepingen past volgens de critici niet in de wijk rond het metrostation Sjabolovskaja, die wordt gedomineerd door woningbouw uit de vroege sovjetperiode. De toren is een 'baken en symbool van progressieve, vooruitziende beschaving', staat in de petitie. Volgens de ondertekenaars zou de toren op de werelderfgoedlijst van Unesco moeten worden geplaatst.
Tegenstanders van sloop willen vandaag in Moskou demonstreren. Het Russische parlement buigt zich de komende week mogelijk over de kwestie. Een datum voor de sloop is er nog niet.
De petitie tegen de sloop is ondertekend door onder anderen de architecten Rem Koolhaas, Tadao Ando en Henry N. Cobb en door Nicholas Serota, directeur van de Tate-musea. Een van de opstellers is de Britse fotograaf Richard Pare, die zich heeft gespecialiseerd in gebouwen uit de sovjettijd.
Pare schreef: 'De indruk die je opdoet als je onder de toren staat, is onvergetelijk. De elementen wentelen zich omhoog en scheppen een golf van optimisme en verrukking'. Voor hem is de Sjabolovka-radiotoren het tegendeel van het Lenin-mausoleum. 'Van licht naar duister in acht jaar.'