Samsom laat er geen gras over groeien als rechterhand van Timmermans in Brussel
Woensdag was Diederik Samsom in Brussel. Terwijl het nieuws over zijn benoeming tot kabinetschef (de politieke rechterhand) van Europees Commissaris Frans Timmermans (Groene Deal) bekend werd, zat Samsom al aan tafel met de kabinetschefs van andere beoogde Commissarissen. De voormalige PvdA-leider weet: zijn zwakke kant is gebrek aan Brusselse ervaring. En dus laat hij er geen gras over groeien.
’s Middags ontmoette Samsom in het Charlemagnegebouw – het tijdelijke onderkomen van de nieuwe Commissie die op 1 november aantreedt – ook alvast de sociaal-democratische commissarissen. Hij en Timmermans beseffen dat hun een zware taak wacht: de omschakeling naar een duurzame economie en samenleving in alle 27 lidstaten. En die zijn daar lang niet allemaal enthousiast over.
Als kabinetschef wordt Samsom medeverantwoordelijk voor de politieke sturing van alle groene beleidsvoorstellen van de Commissie. Het is een ambtelijke toppositie waarin hij onderhandelt met de kabinetschefs van de andere commissarissen. Tijdens het wekelijkse overleg van de ‘chefs’ voorafgaand aan de Commissievergaderingen worden zoveel mogelijk zaken afgekaart.
Op het eerste gezicht is Samsom de ideale man voor Timmermans. Timmermans’ portefeuille vergt een Europese klimaatwet binnen 100 dagen en een klimaatpact (met alle betrokkenen) in diezelfde 100 dagen. En een Transitiefonds om de omschakeling te financieren. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen sprak eerder over investeringen van minstens 1.000 miljard euro de komende vijf jaar.
Wat de Commissie nu voor heel Europa wil, leverde Nederland afgelopen jaren in het klein: de klimaatwet en de klimaattafels om iedereen mee te krijgen. Samsom was nauw betrokken bij beide projecten, hij nam het initiatief tot de klimaatwet.
Kennis
Zijn hele werkzame leven staat in het teken van milieu en duurzaamheid. Eerst als activist en campagneleider bij Greenpeace, sinds 2003 in de Tweede Kamer als woordvoerder voor onder meer energiebeleid, en vanaf 2012 als partijleider en fractievoorzitter van de PvdA. Als er iemand is die kennis heeft van het terugdringen van de CO2-uitstoot, de omslag naar duurzame energie, hergebruik van grondstoffen en transport zonder fossiele brandstoffen, is hij het wel. Bovendien kan hij enthousiasmeren. De verkiezingsuitslag van 2012 (38 zetels voor de PvdA, tegen 9 nu) was grotendeels aan zijn energieke campagne te danken.
Maar Den Haag is geen Brussel. In de Commissie werken 27 Commissarissen uit 27 landen die allemaal willen schitteren en allemaal instructies van ‘thuis’ ontvangen. De Commissie telt ruim 35 duizend ambtenaren, verdeeld over afdelingen die eigen agenda’s hebben. De bestuurscultuur is veel zuidelijker in Brussel en de procedures zijn even verfijnd als gekmakend: Samsom kan er gaar worden gestoomd, hij kan het spel van ervaren collega’s grandioos verliezen.
Timmermans en Samsom weten dit, vandaar de vroege start op woensdag, ruim anderhalve maand voor de nieuwe Commissie begint. Vandaar ook dat de plaatsvervangend kabinetschef een ervaren rot in Brussel zal zijn, iemand die geboren en getogen is in het Berlaymontgebouw, het hoofdkantoor van de Commissie.
De twee PvdA’ers hebben het tij mee: nooit eerder was de aandacht voor de klimaatverandering zo groot. Politici voelen die druk, eind deze maand is er een speciale VN-top in New York om harde politieke besluiten af te dwingen. Volgende week vrijdag presenteert Duitsland zijn klimaatplannen, en die zullen volgens betrokkenen ambitieus zijn.
Dat neemt niet weg dat in juni vier EU-landen (Polen, Tsjechië, Hongarije en Estland) blokkeerden dat de EU zich uitsprak voor een emissieloze samenleving (geen CO2-uitstoot) in 2050. Het Transitiefonds moet deze landen over de brug krijgen, met EU-steun als smeermiddel om hun economieën aan te passen.
Verhouding
Dat Samsom naar Brussel komt, verandert zijn verhouding met Timmermans. Jarenlang was hij als partijleider de ‘baas’ van Timmermans, nu is die de baas van Samsom. De twee kennen elkaar echter goed. Samsom moedigde Timmermans vorig jaar aan zich op te werpen als de Spitzenkandidat voor de Europese sociaal-democraten bij de Europese verkiezingen. Hoewel deze gooi naar het Commissievoorzitterschap mislukte, hielp het Timmermans wel een zware portefeuille in de wacht te slepen.
Samsom steunde Timmermans ook volop in diens poging de Groene Commissaris te worden. Dat beide PvdA’ers een redelijk groot ego hebben – ‘typische alfamannetjes’, aldus een europarlementariër – maakt ze volgens betrokkenen gewaagd aan elkaar.
Samsom nam zich na zijn aantreden in 2012 als partijleider voor van de PvdA weer een pro-Europese partij te maken. Veel meer dan zijn voorgangers bemoeide hij zich met EU-zaken en bezocht hij trouw de vergaderingen van de sociaal-democratische leiders voorafgaand aan EU-toppen. Samsom speelde een belangrijke rol bij het tot stand komen van de EU-Turkije-deal die de stroom migranten naar Europa in 2016 vrijwel heeft ingedamd. Als columnist van de Volkskrant schrijft hij vaak over milieu en soms over de EU.
Met de komst van Samsom naar Brussel vertrekt Timmermans’ politiek adviseur en campagnemanager Saar van Bueren uit diens huidige kabinet. Samsom en Van Bueren zijn sinds een jaar een stel, de nieuwe hiërarchische relatie zou kritiek kunnen oproepen. Van Bueren werkt sinds 2014 voor Timmermans in Brussel.