Opnieuw zonder noemenswaardig gevolg overigens. Amper een handjevol slavenhouders en -handelaren is sindsdien veroordeeld, volgens de overheid bestaat slavernij in Mauritanië nog altijd niet. Wie het tegendeel beweert, kan wél op een stevige behandeling rekenen, in de vorm van fysiek geweld of jarenlange gevangenisstraffen. Het rapport van Amnesty International over afgelopen jaar spreekt op dit vlak boekdelen.
Ondertussen leven er nog altijd tienduizenden, misschien zelfs wel honderdduizenden Mauritaniërs in gevangenschap. Over de precieze cijfers bestaat al jarenlang onduidelijk: die onzekerheid is dan ook tekenend voor het probleem. Wie de slavernij in Mauritanië wil doorgronden, zal het land moeten doorgronden. En Mauritanië laat zich niet makkelijk kennen. Journalisten, mensenrechtenorganisaties en andere activisten worden er al jarenlang geweerd. Mauritanië is een land in isolatie.
Gezien de ligging van het land is dat opvallend: Mauritanië ligt ingeklemd tussen de Atlantische Oceaan en de Sahara en wordt begrensd door Marokko, Algerije, Mali en Senegal. Hier klopt dus altijd wel iemand aan de deur. In de elfde en de twaalfde eeuw waren dat de witte Moren uit het noorden, die in hun kielzog de islam meenamen. Zij maakten de Afrikaanse volkeren in Mauritanië voor het eerst tot slaaf. Honderden jaren later werden ze vergezeld door de Portugezen en later nog de Fransen, die Mauritanië uiteindelijk koloniseerden.
Binnen de bevolking van Mauritanië – dat ongeveer vier miljoen inwoners kent – zijn er als gevolg talloze subgroepen te ontdekken, die zich ieder op hun eigen wijze verhouden tot de ander. Bovenaan in dit kastesysteem vind je de beydane, de afstammelingen van de witte Moren. Hoewel ze in het land de minderheid zijn, maken ze er wel de dienst uit. Onder hen staan alle andere volkeren en in het bijzonder de haratin, de zwarte Afrikanen die tot slaaf werden gemaakt – en dat daarom in veel gevallen nog zijn.
Slavernij werkt in Mauritanië zo: als je moeder tot slaaf gemaakt is, dan ben jij dat ook. Het is een erfenis, die je al vanaf je geboorte bindt aan een bepaalde familie. Het maakt het in kaart brengen van de slavernij in Mauritanië een bijna onmogelijke klus. De Global Slavery Index van The Walk Free Foundation schat het aantal slaven op 90.000, maar de berekening van mensenrechtenorganisaties en NGO’s valt vaak veel hoger uit. Zo denkt anti-slavernijactivist (en haratin) Biram Dah Abeid, die leiding geeft aan mensenrechtenorganisatie IRA Mauritanië, dat ruim twintig procent van de bevolking in slavernij leeft.
Biram Dah Abeid strijdt inmiddels al ruim tien jaar tegen de slavernij in zijn land. Het heeft hem al het nodige gekost. Hij is meerdere malen gearresteerd en gemarteld en zat ruim een jaar in een gevangenis. De Mauritaanse president, Mohamed Ould Abdel Aziz, riep persoonlijk op tot vervolging en later zelfs tot de doodstraf. Twee keer deed Biram Dah Abeid zelf een gooi naar het presidentschap: vooraf aan de laatste verkiezingen, deze zomer, werd hij opnieuw gearresteerd. De overheid ontkent een politieke motivatie achter de arrestatie. Slavernij bestaat tenslotte niet in Mauritanië.