NRC checkt: ‘Ruim een miljoen Nederlanders slikken antidepressiva’

De aanleiding

Wie heeft tegenwoordig géén mentale afwijking? Adhd, autisme en narcisme – het lijken wel modeziektes, schreef de Volkskrant dit weekend. „Die diagnosen verzinnen we lang niet altijd zelf, de cijfers staan overal op internet: drie op de honderd kinderen zouden autistisch zijn (gerapporteerd door de ouders), acht op de honderd kinderen heeft mogelijk adhd, en ruim een miljoen Nederlanders slikt antidepressiva – het lijkt wel besmettelijk.”

Waar is het op gebaseerd?

Het getal 1,1 miljoen – in een kader bij het artikel staat het gespecificeerd – komt van Jan Derksen, vertelt journalist Margot Pol. Deze hoogleraar klinische psychologie schreef in 2015 een boek over de vraag of psychologen niet te ver zijn doorgeschoten in het stellen van hun diagnosen. Derksen heeft het getal 1,1 miljoen van de Stichting Farmaceutische Kengetallen, laat hij desgevraagd weten.

En, klopt het?

De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) is er kort over: ja, dit getal klopt. „Al drie jaar ligt het aantal mensen dat antidepressiva slikt rond de 1,1 miljoen”, zegt medewerker Jan Dirk Kroon. De stichting krijgt naar eigen zeggen van 95 procent van de apotheken in Nederland anonieme gegevens over verstrekte medicijnen en analyseert die.

Wel is het lastig iets te zeggen over het aantal mensen dat op een bepaald moment medicijnen gebruikt, zegt Kroon. Het getal 1,1 miljoen gaat over alle mensen die in een bepaald jaar, in dit geval 2016, antidepressiva hebben geslikt. Een deel daarvan zal na een paar weken of maanden al met het medicijngebruik zijn gestopt. Het is dus niet waarschijnlijk dat 1,1 miljoen mensen tegelijkertijd antidepressiva gebruikten.

Ook het Zorginstituut Nederland houdt het medicijngebruik in Nederland bij, in de zogeheten GIP-databank (‘Genees- en hulpmiddelen Informatie Project’). Volgens deze databank gebruikten in 2015 1.011.313 mensen een antidepressivum: de meesten amitriptyline, dat de stemming verbetert, angsten onderdrukt en tegen pijnklachten werkt. Dat dit cijfer iets lager uitvalt dan 1,1 miljoen komt deels doordat de databank gebruik maakt van gegevens van zorgverzekeraars. Medicijnen die niet worden vergoed, zitten daar dus niet bij. Daarbij kan de SFK niet uitsluiten dat mensen die medicijnen in meer apotheken halen, dubbel worden geteld.

De laatste CBS-cijfers over antidepressiva dateren van 2011: zo’n 6 procent van de bevolking kreeg toen een antidepressivum voorgeschreven dat door de basisverzekering werd vergoed. Dat komt neer op ongeveer 330.000 mannen en 630.000 vrouwen. Berekend met het huidige bewonersaantal, zou 6 procent neerkomen op ruim een miljoen mensen.

Overigens zijn niet alle mensen die antidepressiva slikken depressief. Volgens het Trimbos-instituut is per jaar zo’n 5 procent van de volwassen bevolking depressief (546.500 mensen).

Dat het aantal mensen dat antidepressiva slikt een stuk hoger ligt, komt deels doordat die medicijnen ook bij andere klachten zoals angsten of pijnen worden voorgeschreven.

Daarnaast is er sprake van overdiagnose, denkt hoogleraar klinische psychologie Derksen: „De meeste psychofarmaca worden door huisartsen voorgeschreven. Die vragen niet altijd door – als een patiënt tijdens een consult loopt te spuien, lijken die sombere gevoelens vaak heel wat. Terwijl eenderde van de depressies na een paar maanden vanzelf overgaat.”

Conclusie

Ruim een miljoen mensen slikken antidepressiva, schreef de Volkskrant. Hoewel het correcter zou zijn te zeggen dat in één jaar ruim een miljoen mensen antidepressiva slikten, beschouwen we de bewering als waar: zowel gegevens van verzekeraars als van apothekers wijzen dat uit.