Het idee dat de maan iets met ons doet, is zo gek niet. Het is een hemellichaam dat zo sterk is, dat hij hele oceanen wegtrekt en laat stromen. Zou die maan niet ook iets kunnen doen met ons lichaam, dat voor het grootste deel bestaat uit water?
Maanziekte, lunatics (krankzinnigen), weerwolven en de effecten van een aantrekkende maan op ons gestel zijn volgens Barthel, sterrenkundige en hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, inderdaad fascinerend. "Maar behalve fascinerend zijn ze niet te bewijzen", vervolgt hij. "De invloed van de maan voelen, dat is een geloof. Dat moet je vooral doen, alleen is het niet betrouwbaar."
Als de maan vol is, is het lichter en vallen we lastiger in slaap
Laat het ontkrachten van maanmythes maar aan de wetenschap over. Er is geen relatie tussen de stand van de maan en menselijk gedrag of welbevinden, concludeerden wetenschappers Ivan Kelly, James Rotton en Roger Culver van de University of Saskatchewan begin jaren negentig. Ze zijn verantwoordelijk voor het grootste wetenschappelijke onderzoek naar de effecten van de maan dat ooit is gedaan.
Geen effect, dus geen publicatie
In 2014 onderzocht Martin Dresler van de Radboud Universiteit samen met collega's van het Max Planck Institute of Psychiatry in München de invloed van de maan op slaap.
Er is geen aantoonbaar verband tussen de maancyclus en de kwaliteit van slaap, zeggen zij. Dresler onderzocht de slaapgegevens uit gepubliceerde en ongepubliceerde onderzoeken en zag geen verband tussen slaapkwaliteit en de stand van de maan.
Hij spreekt van publicatiebias. Sommige studies zijn bewust of onbewust nooit gepubliceerd, juist omdat ze geen verband lieten zien. Zo ontstaat het idee dat de maan wél invloed heeft op slaap, aldus Dresler.
Een volle maan. (Foto: NU.nl/Erik Rausch)
Buiten is het lichter
Het idee van slapeloosheid door een volle maan is wel te verklaren, zeggen de Amerikaanse wetenschappers. Als de maan vol is, is het buiten lichter en daardoor vallen we moeilijker in slaap. Ook zijn mensen vaker laat op de avond actief en gaan ze naar buiten met alle gevolgen van dien.
Bijzondere gebeurtenissen worden beter verlicht en onthouden, omdat de maan zo fel scheen. Zoals die avond dat je beviel, een dier raar zag rondrennen of een ongeluk zag gebeuren.
Die mythes worden in stand gehouden door de media, zeggen de onderzoekers. "Door het voortdurend herhaalde verband tussen de volle maan en het menselijk gedrag is het niet verwonderlijk dat dergelijke overtuigingen wijdverspreid zijn."
Tegenover tien wetenschappelijke studies kiezen de media graag voor een enkele bron die vertelt dat de maan vol was, die nacht van het ongeval, een misdrijf of een andere bijzondere gebeurtenis, stellen de wetenschappers.
'Hé, alweer een 'maangeboorte'!'
Een opfriscursus van sterrenkundige Barthel: de maan straalt niet van zichzelf, maar wordt beschenen door de zon die de aarde bestraalt. Bij volle maan is de kant van de maan die naar de aarde is gericht helemaal verlicht.
Ondanks al het wetenschappelijke onderzoek dat is verricht, zijn er toch veel mensen die wel geloven in de kracht van de maan. De pseudowetenschap astrologie heeft een totaal andere mening en gelooft heilig in het verband tussen de maan en onze gezondheid.
Zo is astroloog Anneke Kruis overtuigd van de werking van hemellichamen op onze geest en lichaam. Een volle maan is een goed moment om de balans van je leven op te maken, zegt zij. "De maan reflecteert het licht van de zon en dus is volle maan een uitstekend moment om te reflecteren op je eigen gezondheid of gemoedstoestand. Een nieuwe maan is een startmoment. Die energie is voelbaar."
Volgens Barthel is dit een geloof, maar geen feit. Bovengenoemde wetenschappelijke onderzoeken ontkrachten de astrologie. Hoe kan het dat mensen er toch in blijven geloven door bijvoorbeeld te zeggen dat er meer geboortes zijn met volle maan?
Vrouwen bevallen niet vaker met volle maan
Statistieken laten zien dat er niet meer vrouwen bevallen als de maan vol is, zegt Barthel. Wel is volgens hem te verklaren waar het idee vandaan komt. "De maan lijkt een week per maand vol. Als een vroedvrouw een baby ter wereld heeft gebracht en naar haar auto loopt, denkt ze bij zo'n bijna of helemaal volle maan: kijk, weer zo'n 'maangeboorte'! Bij een halve maan of geen maan denkt ze niks."
Vergaderingen werden vroeger bij maanlicht gehouden, omdat de deelnemers niet in de sloot wilden lopen. En zaaien bij volle maan geeft simpelweg meer licht aan ontkiemend zaad, waardoor het sneller groeit, aldus Barthel. Volgens de sterrenkundige gaat het in veel maanmythes niet over maankrachten, maar fysiologie (biologische wetenschap die levensverrichtingen bestudeert).
Toch is er ook voor de wetenschapper nog een mysterie: de vrouwelijke menstruatiecyclus. "Die is bijna net zo lang als de maancyclus en dat is nooit goed onderzocht. Het is een curiositeit. Wij snappen dat niet."