Documentaire over Ahmed Aboutaleb is voor de fans even slikken (**)

Ahmed Aboutaleb kijkt recht in de camera. Wie goed kijkt, ziet het: zijn gezicht trilt, de ogen worden vochtig. Zojuist is de bewierookte burgemeester van Rotterdam en voormalig wethouder van Amsterdam voor een draaiende camera geconfronteerd met een vraag over één van zijn vijf zussen: heeft zij de hand aan zichzelf geslagen? Is het verdriet of is het woede?

De journalisten Frènk van der Linden en Piet de Blaauw volgden Aboutaleb het afgelopen jaar, na de aanslag in januari op het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo in Parijs en zijn opmerkelijke boodschap aan radicaliserende moslimjongeren dat zij beter 'oprotten' als het ze hier niet bevalt. Vanavond is op televisie het eindresultaat te zien. Het is, aldus de makers, een indringend portret geworden van een burgemeester in tijden van oorlog.

Relevantie
Ruzie over de documentaire is er in elk geval al. Aboutaleb snapt niet waarom de zelfmoord van zijn zus, een verhaal dat hij zelfs voor zijn vrienden zorgvuldig geheim heeft gehouden, moet worden geopenbaard. De makers vinden het wel degelijk relevant. Een man die zijn geschiedenis als arme Marokkaanse migrant maar al te graag gebruikt om zijn politieke ambities kracht bij te zetten, moet er niet raar van opkijken als ook de minder gepolijste episoden uit zijn leven op een goede dag worden geopenbaard.

De onderliggende gedachte: Aboutaleb is een onwaarachtige politicus. Een man die er alles aan zal doen om te voorkomen dat er een barst in zijn zorgvuldig opgebouwde imago komt. Een man die zich voordoet als een liberale moslim, maar in zijn privé­leven het religieus conservatisme omarmt. Een man die niet is wie hij lijkt te zijn.

Maken ze het waar? Hebben de makers het tweede gezicht gevonden? Niet echt.

Stijfkop
Voor de fans is het even slikken: Aboutaleb blijkt een man met hele lange tenen. Een autoritaire bestuurder, niet behept met een al te groot gevoel voor humor, laat staan voor zelfspot. Een stijfkop die slecht tegen kritiek kan en snel in de ontkenning schiet. Het bewijst maar weer: hoedt u voor de zaligverklaring van willekeurig welke politicus. Maar verder?

Zorgvuldig wordt in de documentaire toegewerkt naar wat je de sleutelscene zou kunnen noemen: de zelfmoord van zijn zus. Waarom deed ze het? En waarom moest het geheim blijven? Wat betekende haar dood voor Ahmed Aboutaleb en zijn opvattingen over religie?

'Verdwenen'
Mustapha Oukbih, jeugdvriend van Aboutaleb uit de armoedige Molenwijk in Den Haag (tegenwoordig het Laakkwartier), verhaalt over het gezin, waarin saamhorigheid en liefde heerst, maar ook 'religieuze strengheid tegenover de vrouwelijke leden'. Hij vertelt over de paniek die ontstond toen de zus opeens bleek te zijn 'verdwenen'.

Had Aboutaleb niet in Opzij gezegd dat hij grote problemen heeft met 'westerse feministen die allochtone vrouwen ideeën aanpraten waardoor ze thuis ernstige problemen krijgen, waardoor ze op straat komen te staan'?
En had hij in het programma De achterkant van het gelijk niet gezegd dat hij zijn dochter liever niet thuis ziet komen met een niet-moslim? Volgens de makers is er tegenwoordig ruzie in het gezin omdat de twee oudste dochters hebben gekozen voor een niet-moslim als partner. Twee onafhankelijke bronnen zouden het hebben bevestigd.

Akkefietje
Zou zijn zus destijds misschien te maken hebben gehad met eenzelfde soort akkefietje? En voelt Aboutaleb zich nu schuldig dat hij de situatie niet heeft weten te redden?

De suggestie ligt er duimendik bovenop: islamitisch conservatisme speelt een belangrijkere rol in het leven van Aboutaleb dan hij toe wil geven. Zijn publieke beeld van vrijzinnigheid wijkt af van wie hij echt is. Hij bidt wel twintig keer per dag! Een moslimburgemeester zonder barstje in het pantser, dat kan niet kloppen.

Zou het? Al jaren verweert Aboutaleb zich tegen dezelfde verwijten. Zijn uitspraken over zijn dochter? 'Het is jammer dat ik met dit soort zaken nooit correct en volledig word geciteerd,' zei hij in 2004. 'Ik heb ook gezegd dat als mijn dochter die keuze wel maakt, ik er volledig achter sta. Ex-minister Roger van Boxtel zei in hetzelfde programma overigens iets vergelijkbaars over zijn dochter met een zwarte man. Maar daar hoor je nooit iemand over.'

En in Opzij: 'Ik wil alleen maar zeggen dat je het niet redt als je bij ongeletterde vrouwen binnenkomt met hoge idealen, dat moet je niet willen, die ambitie is te hoog. Begin bij de jongeren, de kansrijken, die de weg naar het onderwijs hebben gevonden. Die kunnen dan op hun beurt iets voor hun moeders betekenen.'

Privézaak
Wat zegt Aboutaleb erover in de documentaire? Weinig tot niets. Het noodlot heeft toegeslagen en verder huldigt hij het standpunt dat zijn geloof een privézaak is en de zelfmoord van zijn zus nog meer. Dat is misschien ergerlijk als je documentairemaker bent, maar verboden is het niet. En een reden om dan zelf het pad van de suggestie te bewandelen is het al helemaal niet. Dat neigt naar karaktermoord.

Jammer. Van der Linden en De Blaauw laten namelijk wel overtuigend zien dat in de hardheid van Aboutalebs boodschap aan de Marokkaanse gemeenschap een groot gevaar schuilt: verdere radicalisering van moslimjongeren. Nodig ze uit om 'op te rotten' als ze het hier niet bevalt en ze kruipen alleen maar verder weg in hun isolement. Het zou mooi zijn als de discussie daar straks over gaat. Het is meer dan genoeg om mee in het glanslaagje van Aboutaleb te krassen.