Waarom probeert Frankrijk toch alle tech-termen zo te verfransen?

Deze week voegde Motherboard weer een nieuw land toe aan de familie. Redacteur Sébastien Chavigner lanceerde Motherboard Frankrijk afgelopen week, vermoedelijk op een soirée met veel champagne en canapés en andere chique klinkende Franse versnaperingen.

Het verwelkomen van onze Francofone vrienden deed me denken aan een vreemd fenomeen waar ik tijdens mijn studie tegenaan liep: Frankrijk heeft een soort obsessie met hun vocabulaire zo Frans mogelijk houden, door actief Engelse woorden uit hun taal te weren. Dit lijkt vooral aan de hand te zijn in de wereld van technologie. Een overheidsorgaan, de "Délégation générale à la langue française et aux langues de France" bestaat om er op toe te zien dat Fransen het woord "courriel" in plaats van email gebruiken, en dat Fransen op sociale media de onhandige, letterlijke vertaling "mot-dièse" gebruiken in plaats van "hashtag."

Aangezien we in Sébastien nu een autoriteit op het gebied van tech in Frankrijk hebben, besloot ik hem te mailen om te vragen hoe de Fransen zelf hierover denken.

Victoria Turk, Motherboard UK: Hey Sébastien! Oké vertel, is het echt waar jullie daar in Frankrijk eigenlijk geen "email" zouden moeten zeggen en meer Franse woorden zouden moeten gebruiken als "courriel"? Of hebben mensen het al opgegeven om "courriel" een ding te laten worden?

Sébastien Chavigner, Motherboard Frankrijk: Nou, de overheid zou graag willen dat we termen als "courriel" (of "pourriel," de officiële vertaling voor "spam"), "ordiphone" ("smartphone") of "mot-dièse" ("hashtag"). Maar het gebeurt gewoon niet. De afgelopen jaren worden er zoveel nieuwe termen verzonnen in de techindustrie en het gewone leven, dat er angst bestaat onder de mensen die de taal moeten beschermen dat jongeren geleende woorden zullen gaan gebruiken. Frankrijk is altijd al erg trots geweest op hun taal. De Generale Commissie voor Terminologie en Neologismen werd daarom in 1996 opgericht om ervoor te zorgen dat we overal een Frans woord voor hebben, en daarmee hopelijk het gebruik van Engelse woorden beperken.

Tot dusver hebben ze alleen bereikt dat iedereen grapjes maakt over hun nieuwe woorden en dat meteen weer "email" en "hashtag" gebruiken zoals normale mensen. De enige keer dat je "courriel" geschreven zal zien is op officiële documenten, omdat het wettelijk vereist is dat die alleen Franse termen gebruiken. Ik denk dat niemand in Frankrijk serieus gelooft dat we dat woord ooit zullen gebruiken.

Toch is het best groot in Québec. Onze Canadese neven geven meer om onze taal dan wij, en ze weigeren Engels te gebruiken als het even kan. Zo is elke filmtitel daar zo letterlijk mogelijk vertaald, wat zelfs voor ons Fransen behoorlijk belachelijk overkomt. Zij gebruiken dus woorden als "courriel," maar wij niet.

Wie zijn de Generale Commissie voor Terminologie en Neologismen en waarom kan dit ze zo veel schelen?

Het is een bedenksel van de overheid. De voorzitter wordt aangewezen door de premier (de andere leden worden gekozen door het Ministerie van Cultuur). Ze werken hand in hand met de Académie Française.

Elke keer als ik iets over die woorden hoor (wat niet vaak voorkomt), lijkt het over tech-gerelateerde termen te gaan. Waarom is dat? Is het gewoon omdat nieuwe technologie nieuwe woorden vereist, dus dat dat ook de woorden zijn waar ze zich druk om maken?

De meeste woorden die ze verzinnen zijn inderdaad tech-gerelateerd en ik denk dat je gelijk hebt als je zegt dat het zou kunnen komen omdat de techindustrie de meeste nieuwe woorden voortbrengt. Soms besluiten ze echter een woord aan te pakken dat al decennia wordt gebruikt - zonder aanwijsbare reden. Zo besloten ze twee jaar geleden dat "one-man show" en "talk show" verboden moesten worden, en vervangen door "spectacle solo" en "émission-débat." Deze woorden bestaan al meer dan 30 jaar. Niemand trok zich er iets van aan.

Wat zijn andere Franse woorden voor technologie die compleet anders zijn dan de gangbare termen? Hoe noemen jullie bijvoorbeeld een drone, of biohacking?

Nou, zoals ik al zei gebruikt iedereen in principe de Engelse woorden. Maar naast "ordiphone," verzon de Commissie ook woorden als "fouineur" ("hacker"), "bogue" ("bug"). "filoutage" ("phishing")… Ik zou nog wel even door kunnen gaan, maar deze woorden worden vergeten zodra alle media artikelen gepubliceerd hebben om ze belachelijk te maken. Het is een grote grap. Voor "drone" of "biohacking" is er geen equivalent dat ik ken; we gebruiken gewoon die woorden.

Hoe zou je "Motherboard" vertalen?

"Carte mère," wat natuurlijk best letterlijk is :)

Merci beaucoup Sébastien!