EU legt belastingontwijking van multinationals als Apple en McDonald's aan banden

Volgens de Europese Commissie en EU-voorzitter Malta loopt Europa voorop in de strijd tegen belastingfraude en -ontwijking door multinationals. 'Stap voor stap dichten we de mazen in de belastingwetten', zei Europees Commissaris Moscovici (Economische Zaken en Belastingen) dinsdag nadat de Europese ministers van Financiën besloten de gewraakte constructie onmogelijk te maken.

Onder druk van Nederland, Zweden en Estland werd de ingangsdatum overigens opgeschoven naar 2020, een jaar later dan de Commissie had voorgesteld. PvdA-minister Dijsselbloem (Financiën) toonde zich ingenomen met het EU-besluit. 'Het is niet te verantwoorden dat grote bedrijven nauwelijks of geen belasting betalen. Nederland is lang onderdeel geweest van het faciliteren van belastingontwijking. Het mocht allemaal, we hielpen er zelfs bij. Maar een paar jaar geleden hebben we besloten daarmee op te houden.'

Zijn coalitiepartner VVD trapte niettemin op de rem en eiste dat de fiscale vluchtroute nog tot 2024 zou openblijven. De VVD vreest voor het ondernemersklimaat en banenverlies: ruim 77 duizend mensen in Nederland werken bij Amerikaanse bedrijven die hier gevestigd zijn vanwege de geboden fiscale hulp.

Onder druk van de Tweede Kamer werd het uitstel beperkt tot 2020. Dat kwam Dijsselbloem goed uit, hij voelde er niets voor opnieuw in Brussel als beschermheer van de belastingparadijzen te moeten optreden. Nederland ligt al dwars bij het opgeven van voordelige belastingdeals voor bedrijven en doet niet mee aan het Europees Openbaar Ministerie tegen fraude met EU-geld.

De fiscale constructie die in de ban gaat vloeit voort uit verschillen tussen de stelsels voor winstbelasting in Europese landen en daarbuiten (vooral de VS). Multinationals gebruiken deze mazen door te schuiven met leningen en winststromen zodat ze niet of nauwelijks worden belast in Europa. De VS heffen pas belasting als de winst dat land instroomt, hetgeen niet gebeurt omdat het in fiscaal vriendelijke landen - 'tropische eilanden' volgens Dijsselbloem - wordt gestald. Betrokkenen spreken over 'geldpotten op zee'. Zo heeft Apple naar verluidt 170 miljard euro in belastingparadijzen opgepot.

Het besluit van de EU-ministers zorgt ervoor dat als de VS de belasting niet innen, de EU-landen die heffen over de winst die de multinational daar behaalt. De OESO drong daar eerder op aan. Dijsselbloem verwacht dat de VS ook zelf actiever winstbelasting gaan innen, president Trump heeft dat aangekondigd.

In het Europees Parlement, dat nog om een mening over het besluit wordt gevraagd, reageren de sociaaldemocraten en de Groenen alvast instemmend. 'Rechtse partijen in Nederland moeten zich realiseren dat de tijd van deze absurde bevoorrechting van multinationals echt voorbij is', aldus GroenLinks europarlementariër Bas Eickhout.

Eind dit jaar wil de Commissie een Europese zwarte lijst van belastingparadijzen gereed hebben. Met landen die daarop staan zal de EU de banden zo veel mogelijk verbreken. Vorig jaar scherpten de lidstaten de regels aan tegen belastingontwijking door Europese bedrijven.