IKEA ontweek via Nederland één miljard aan belasting
IKEA heeft in de jaren van 2009 tot en met 2014 zeker 1,032 miljard euro aan belasting ontweken met een constructie die draait om de Nederlandse dochter Inter IKEA Systems. Dat blijkt uit berekeningen van de Groenen in het Europees Parlement.
Via de Nederlandse route verdwijnt het meeste belastinggeld. Alleen al in 2014 ging het om 179 miljoen euro. Ook via België ontliep IKEA veel belasting: 488 miljoen euro in vijf jaar tijd. Dat is alleen het bedrag dat andere landen van de Europese Unie zijn misgelopen; hoeveel niet-Europese landen misliepen aan belasting is niet onderzocht.
Duitsland liep het grootste bedrag mis: 35,6 miljoen euro. Frankrijk liep 23,8 miljoen mis en het Verenigd Koninkrijk 11,6 miljoen euro.
De Groenen vinden dat de Europese Commissie een diepgravend onderzoek moet instellen naar de belastingontwijking door IKEA. Europees parlementariër Bas Eickhout van de Groenen: 'De Commissie onderzoekt de belastingontwijking door bedrijven als Google, Starbucks en Apple al. Dat soort onderzoek zou er veel meer moeten komen. Wij willen dat ook IKEA wordt onderzocht.'
Ingvar Kamprad is nu tamelijk arm
IKEA heeft een lange geschiedenis van belastinggoochelarij. Oprichter Ingvar Kamprad toonde zich al vroeg bevreesd voor de genadeloze Zweedse belasting en verliet het land in 1976. Sindsdien woont hij in Zwitserland, en denkt daar almaar nieuwe belastingconstructies uit.
Onderzoeksjournalisten zijn er geregeld druk mee. Met het opdelen van het concern heeft Kamprad ook een structuur opgezet waardoor hij en zijn familie de volledige zeggenschap uitoefenen maar officieel geen eigenaar meer zijn. Door die opzet is Kamprad verdwenen uit de lijst van superrijken. Forbes rangschikte hem lange tijd onder de tien rijksten. In 2006 stond hij vierde met 28 miljard dollar; nu IKEA niet meer als zijn bezit geldt, staat hij 497ste met slechts 3,5 miljard dollar (ruim 3 miljard euro).
Wat is er dan mis met de wet?
Eickhout vindt dat het IKEA-onderzoek aantoont dat de plannen tegen belastingontwijking die Europees commissaris Moscovici bekend heeft gemaakt niet ver genoeg gaan. De Commissie wil dat alle Europese belastingdiensten deels in elkaars gegevens en afspraken kunnen kijken; de Groenen willen dat een deel van die informatie ook publiek toegankelijk wordt.
Aanleiding voor het onderzoek was de hoorzitting die het Europees Parlement in oktober vorig jaar hield om de zogenoemde LuxLeaks-affaire te onderzoeken. In die zaak, die begon met het lekken van tientallen belastingdossiers uit Luxemburg via de klokkenluiderssite WikiLeaks, werden hoge functionarissen van multinationals gehoord. Onder hen Krister Mattsson, hoofd financieën van de IKEA Group.
Hij verbaasde zijn gehoor door te stellen dat hij niets te maken had met dat andere IKEA, de Inter IKEA Group. 'Terwijl wij IKEA toch beschouwen als één bedrijf', zegt Eickhout. 'Dus besloten we te onderzoeken wat die scheiding inhield.' Mattsson benadrukte dat zijn bedrijf zich geheel aan de belastingwetten houdt, en daaraan twijfelt Eickhout nauwelijks. Maar hij wilde weten: als de wet dit allemaal toelaat, wat is er dan mis met die wet?
Dat IKEA niet alleen handig is in het ontwerpen van zelfbouwpakketten (flat packs) maar ook met belastingconstructies, is al lange tijd bekend. Het concern heeft voor dat doel stichtingen en vennootschappen opgericht in onder meer Liechtenstein en Luxemburg, op Curaçao en - enkele cruciale - in Nederland. De omvang van de belastingontwijking was niet eerder berekend.
De Commissie wil dat alle Europese belastingdiensten deels in elkaars gegevens en afspraken kunnen kijken.
Constructie
De bedragen in het rapport IKEA: flat pack tax avoidance hebben betrekking op belasting ontwijken in Europese landen. Hoe hoog de ontwijking is in de Verenigde Staten, Azië en Australië is niet berekend.
De crux van IKEA's belastingconstructie is de opdeling van het concern, door oprichter Ingvar Kamprad, in twee delen. De IKEA Group exploiteert de 328 winkels van IKEA. Het andere deel, de Inter IKEA Group, is de eigenaar van de fabrieken en van de productontwikkeling. De winkels (IKEA Group) betalen 3 procent van hun omzet aan de Inter IKEA Group voor het recht de naam IKEA te mogen voeren. Daardoor blijft er in die winkels veel minder belastbare winst over.
Inter IKEA Group staat ingeschreven in Nederland en kan deze royalty's dankzij Nederlandse belastingverdragen belastingvriendelijk ontvangen. Volgens het rapport van de Groenen wordt een groot deel van de opbrengst weer belastingvrij doorgesluisd naar andere onderdelen van IKEA's bedrijvenimperium, met name de financiële holding Interogo in Liechtenstein en Luxemburg. Dat gebeurt door de winst in Nederland te drukken met enorme rentekosten.
In 2012 leende Inter IKEA Systems 5,4 miljard euro van een Luxemburgse IKEA-tak, Interogo. In drie jaar tijd betaalde Inter IKEA Systems 972 miljoen euro rente aan Interogo in Luxemburg. Daardoor werd de winst van de Inter IKEA Group met datzelfde bedrag verlaagd.
Interogo op zijn beurt betaalde over zijn inkomsten slechts 918 duizend euro belasting, 0,09 procent. Vrijwel al het geld werd weer doorgesluisd als dividend naar Liechtenstein, een klassiek belastingparadijs - dividend van buitenlandse dochters wordt er niet belast.
Vrijwel al het geld werd weer doorgesluisd als dividend naar Liechtenstein, een klassiek belastingparadijs ¿ dividend van buitenlandse dochters wordt er niet belast.
Ook in België
IKEA gebruikt volgens het rapport ook België om belasting te ontwijken. Via de 'notionele rente-aftrek' wist IKEA er tussen 2010 en 2014 488 miljoen belasting te vermijden. Naar de constructie 'notionele rente-aftrek' heeft de Europese Commissie onlangs een onderzoek aangekondigd. België zou fiscaal zo vriendelijk zijn geweest dat het neerkwam op ongeoorloofde staatsschuld.
Volgens eigen cijfers had de IKEA Group in 2014 een omzet van 29,3 miljard euro en een nettowinst van 3,3 miljard. Er werd 801 miljoen euro belasting betaald. De Inter IKEA Group had in dat jaar een omzet van 3,1 miljard euro en een netto winst van 969 miljoen. Er werd slechts 84,8 miljoen euro belasting betaald.
Ontvang elke dag de Volkskrant Avond Nieuwsbrief in uw mailbox, met het nieuws van vandaag, tv-tips voor vanavond, en alvast zes artikelen uit de krant van morgen. Schrijf u hier in.
VS in de bres voor 'hun' multinationals
De Europese strijd tegen belastingontwijking wordt ook een strijd tussen Europa en Amerika. De Amerikaanse minister van Financiën Jack Lew wil dat Europa ophoudt met het achter de vodden zitten van Amerikaanse multinationals als McDonald’s, Google en Amazon. Lew schrijft dat in een brief aan voorzitter Juncker van de Europese Commissie die is ingezien door het persbureau Reuters.
Lew schrijft dat de jacht op belastingontwijkers ‘vooral gericht is tegen Amerikaanse bedrijven’, en dat dat ‘precedenten schept die het internationale belastingbeleid verstoren’. ‘Wij verzoeken u uw beleid te heroverwegen.’