Haalbaar klimaat is genoeg

Roger Pielke jr. is een man die al veertien jaar het klimaatdebat volgt en woensdag, na twee uur praten, concludeert dat het klimaatdebat politiek gezien over is. ‘Het grote gevecht is voorbij. Ik ga iets anders doen.’Hij zit in de zon aan een houten picknicktafel op het plein voor de Vrije Universiteit Amsterdam, waar hij een paar dagen optrekt met collega’s van het Instituut voor Milieu Vraagstukken. Gedrongen, kort haar, stevig rond hoofd, een dertiger die ook zomaar marinier had kunnen zijn. Zo zie je ze vaker, bij de universiteit in Boulder, Colorado, waar iedereen na werktijd de Rocky Mountains in trekt. ‘Ik klim, ik ski, ik ga mountainbiken. ’Nog geen week geleden bracht de klimaatcommissie van de Verenigde Naties, het IPCC, in Bangkok haar derde rapport dit jaar uit. Een verrassend hoopvol rapport, dit keer: de opwarming van de aarde kan binnen de perken worden gehouden. Pielke, berucht kritisch volger van het IPCC, is nog lichtelijk verbaasd over de eensgezindheid die de conclusies uitstralen. ‘De belangrijkste boodschap is dat de voordelen van een agressieve reductie van broeikasgasuitstoot opwegen tegen de kosten op de lange termijn. Er zijn veel maatregelen waarvan niemand ooit spijt zal krijgen, omdat ze niets kosten en zelfs geld opleveren. Duidelijk, en iedereen is het erover eens. Elke volgende president zal een stevig klimaatbeleid voeren. Of dat nou effect heeft of niet.’Als politicoloog met een exacte achtergrond is Pielke al jaren geïnteresseerd in het IPCC, omdat het een mooi voorbeeld is van wetenschappers die een rol spelen in de politieke besluitvorming. Niet het enige voorbeeld, hij keek ook naar Amerikaanse commissies die advies gaven over voeding, medicijnen en abortus. Zogenaamd wetenschappelijke adviezen.Want de onafhankelijke onderzoeker die politici objectieve waarheden influistert, bestaat allang niet meer, aldus Pielke. ‘Een wetenschapper weet nooit alles, en laat altijd andere belangen meespelen. Al is het maar het belang van de wetenschapper die zijn gezicht niet wil verliezen omdat de waarheid anders is dan hij vroeger heeft verkondigd.’In zijn boek The honest broker werkt hij de verschillende rollen die wetenschappers kunnen spelen uit. Het strikte onderscheid tussen wetenschap en politiek is gekunsteld geworden, vindt de politicoloog, voortbordurend op de ideeën van socioloog Thomas Kuhn uit de jaren zestig. Volgens Pielke hebben veel wetenschappers een heimelijke agenda, die ze uitvoeren terwijl ze pretenderen de feiten te presenteren. De oplossing: transparantie. ‘Dat je een agenda hebt is op zich niet erg, als je er maar duidelijk over bent.’HockeystickHockeystick
Neem het IPCC. Waarom werd in de samenvatting voor beleidsmakers de ‘hockeystick’ gepresenteerd, de grafiek die de stijging van de temperatuur over het afgelopen millennium versimpeld weergeeft? ‘Iemand vond kennelijk dat die informatie relevant was voor beleidsmakers.Hockeystick
‘Maar wat waren de criteria daarvoor? Welke vraag hadden die beleidsmakers eigenlijk aan het IPCC gesteld? Waarom vond iemand het nodig die grafiek zonder onzekerheidsmarges te laten zien? Dan probeer je het beleid te sturen.’Hockeystick
Een pure wetenschapper, zegt hij, zou een wetenschappelijk rapport nooit samenvatten voor politici. Die zou de beleidsmakers zelf laten uitzoeken wat belangrijk is en wat niet. Die zou opties presenteren, zonder daar conclusies aan te verbinden. ‘Zelfs als dat betekent dat de maatschappij die informatie onjuist interpreteert. ’ Hockeystick
Hoewel – dat geldt niet altijd, erkent hij. Als het volk zou besluiten dat iedereen een kernraket in zijn tuin mag zetten, moet een overheid dat overrulen. ‘Maar klimaatverandering is nog niet zo bedreigend dat het publiek er niet zelf over mag beslissen.’Hockeystick
Het is vanwege dergelijke ferme woorden dat veel broeikassceptici Pielke voor een wapenbroeder houden. Maar de Amerikaan is over de sceptici even kritisch. ‘Ook zij hebben een agenda, verstopt achter een rookgordijn van ogenschijnlijk wetenschappelijke beweringen die lang niet altijd relevant zijn. Ze gebruiken hun academische geloofsbrieven om gewicht te geven aan dingen waar ze geen verstand van hebben.’Hockeystick
Een derde-weg-klimaatman, noemt hij zich. Net als Clinton en Blair ergens tussen twee uitersten in. Hoe lastig dat ook is. ‘Je wordt voortdurend naar de ene of de andere kant geduwd. Mijn woorden worden gebruikt in een context die ik zelf nooit gebruikt heb. ’Hockeystick
Voor de duidelijkheid: ook Pielke is ervan overtuigd dat de aarde opwarmt, dat de mens het heeft gedaan, dat de wereld zich moet voorbereiden op de eventuele gevolgen, en dat de verdere opwarming binnen de perken moet worden gehouden, als dat tenminste niet te veel geld kost. Hij vindt dat het IPCC ‘veel sterke kanten heeft.’Hockeystick
Maar hij gelooft niet in de stelligheid van de modelvoorspellingen, en niet dat de mens zo aan de thermostaat van de broeikas kan draaien dat de temperatuur tot op de graad kan worden geregeld. Hockeystick
‘We kunnen nu nooit de benodigde maatregelen kiezen om de opwarming tot 2 of 3 graden te beperken. Het kooldioxideniveau stabiliseren op 450 of 550 deeltjes per miljoen? Politiek onhaalbaar. Wereldpolitiek is het stompste instrument dat er bestaat om de wereld te veranderen.’InvesteringenInvesteringen
‘Ik verwacht dat we nu, met die conclusies van het IPCC, de komende jaren gaan doen wat we kunnen. Investeringen in energiebesparing zijn haalbaar omdat die maatregelen op termijn niets kosten, en omdat er ook andere doelen mee gediend zijn, zoals minder afhankelijkheid van olie uit instabiele regio’s. Daar krijg je nooit spijt van. Maar duurdere maatregelen, zoals afvang en opslag van kooldioxide, zijn veel lastiger.’Investeringen
Nieuwe klimaatmodellen met verbeterde voorspellingen zullen aan de politieke wil niet veel meer veranderen, denkt Pielke. ‘Er zijn weinig politieke vragen die nu nog afhangen van meer wetenschappelijke precisie.’ Het verkleinen van de onzekerheidsmarges is alleen intellectueel misschien nog interessant, maar politiek niet meer, omdat beleidsmakers het al eens zijn dat er maatregelen moeten worden genomen. Daarna is het afwachten. ‘De kooldioxideniveaus die we halen, zijn de niveaus waar we het mee moeten doen.’ Investeringen
Nu van de modellenbouwers geen politieke implicaties meer hoeven te worden verwacht, wordt het volgens Pielke interessant om beter te gaan kijken naar de mogelijke maatregelen en wat die gaan kosten. Het IPCC zou ook in die richting moeten veranderen, vindt hij. Beleidsopties presenteren, keuzes aanbieden. Investeringen
Voor Pielke zelf is daarnaast de vraag hoe klimaatmaatregelen zich verhouden tot andere problemen die om een oplossing schréeuwen. ‘Het zou toch jammer zijn als we in 2100 de kooldioxideconcentratie in de atmosfeer hebben beperkt terwijl de kindersterfte gewoon hetzelfde is gebleven. Zeker omdat je nooit zeker zal weten welke rampen je met klimaatbeleid hebt voorkomen. ’ Investeringen
Zelf laat hij het klimaatdebat achter zich. In juni vestigt hij zich voor een sabbatsjaar in Oxford, om de rol van de wetenschap bij de Wereldhandelsorganisatie te onderzoeken. ‘Het blijft leuk, wetenschap en politiek.’