Niet alleen Nederland kreeg een naheffing. Brussel vordert zelfs 2,1 miljard euro van de Britten en 340 miljoen van Italië. Waar komt deze plotselinge naheffing vandaan?
1. Nederland verdiende meer dan werd gedacht
Nederland moet meer aan de EU betalen, omdat de economie op papier groter is dan eerder is voorzien. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gebruikt andere en betere bronnen om de omvang van de economie te berekenen.
Hieruit blijkt dat Nederland miljarden meer heeft verdiend dan aanvankelijk aan Brussel is gemeld. De Europese Commissie in Brussel gebruikt deze gegevens om de jaarlijkse afdrachten van de EU-lidstaten aan de Unie te berekenen.
Dergelijke herberekeningen zijn gebruikelijk volgens minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën, maar normaliter gaat het om kleinere bedragen. Eerder dit jaar zei Dijsselbloem nog tijdens een Kamerdebat geen naheffing te verwachten, ondanks de nieuwe rekenmethode.
De verschillen zijn ditmaal groter dan anders, omdat een aantal slepende meningsverschillen tussen lidstaten en het Europees statistisch bureau zijn beslecht. Het ging dan bijvoorbeeld over wat er precies onder het nationaal inkomen valt.
Voor één land werd het inkomen herberekend sinds 1995. Voor de meeste andere lidstaten, zoals Nederland, ging het om aanpassingen vanaf 2002. Enkele landen gaven de laatste jaren consequent een te laag inkomen op.
2. Sommige landen moeten betalen, andere lidstaten krijgen geld toe
Nederland en het Verenigd Koninkrijk blijken in twintig jaar tijd meer inkomsten te hebben gehad. Dat geldt ook voor Italië, Griekenland, Cyprus, Malta, Bulgarije, Letland en Ierland.
Voor Nederland gaat het vooral om de laatste vier jaar. Dat bedrag is goed voor 90 procent van de totale naheffing. De overige 10 procent gaat over de periode vanaf 2002.
Frankrijk krijgt volgens de berekeningen het meeste terug. De Fransen kunnen een bedrag van ruim 1 miljard euro verwachten. Ook Duitsland heeft te veel betaald. Dit land krijgt een bedrag van bijna 780 miljoen euro terug.
Landen die te weinig betaald hebben, moesten het verschuldigde bedrag in eerste instantie voor 1 december overmaken. Maar tijdens een bijeenkomst van Europese ministers van Financiën is besloten dat de lidstaten in termijnen mogen betalen. Uiterlijk op 1 september 2015 moet de laatste betaling gedaan zijn.
Nederland betaalt de naheffing op 30 december 2014 in één keer, omdat de Staat dan veel geld in kas heeft. Dat komt onder meer doordat ING onlangs zijn laatste schuld aan de Staat heeft afbetaald.
Het kabinet maakt dan het brutobedrag van 1,1 miljard euro over. Dit en volgend jaar krijgt Nederland nog kortingen op de naheffing terug. In totaal kost het de schatkist dan 643 miljoen euro.
3. Premier Rutte wist later van de naheffing dan het ministerie van Financiën
Voor premier Rutte kwam de naheffing rauw op zijn dak vallen. Hij is pas ingelicht toen duidelijk werd dat de kwestie tijdens de EU-top van 23 en 24 oktober aan bod zou komen. Maar het Nederlandse ministerie van Financiën was al ruim een week langer op de hoogte van de voorlopige cijfers.
"Het overleg met de Commissie was nog niet in een stadium dat ik er over geïnformeerd diende te worden'', zei Rutte daarover.
De ophef die vorige week ontstond, nadat het overzicht van naheffingen uitlekte, kwam voor de Europese Commissie juist als een verrassing. "De lidstaten zijn volledig geïnformeerd, dus iedereen wist ervan", zei eurocommissaris Jacek Dominik. Hij is verantwoordelijk voor begrotingszaken.
Minister Dijsselbloem noemt het hoogst ongelukkig dat lidstaten pas op 17 oktober worden geïnformeerd, terwijl het bedrag aanvankelijk al voor 1 december moest worden overgemaakt. Later is de deadline verschoven naar september volgend jaar. Dijsselbloem wil de zaak tot op de bodem uitzoeken.
"Gelet op de ongebruikelijk hoge omvang van de naheffing had ik een meer pro-actieve communicatie van de Commissie verwacht", schrijft hij in een brief aan de Kamer.
4. Brussel kan de onderliggende cijfers niet voorleggen
Minister Dijsselbloem wil ook de gegevens van andere landen controleren, maar de Europese Commissie is naar eigen zeggen niet in staat om alle cijfers te leveren die voor de herberekening zijn gebruikt.
De naheffing is mede gebaseerd op nieuwe berekeningen van het nationaal inkomen van alle lidstaten. De berekeningen zijn door de landen zelf gemaakt. Alleen de uitkomst van die sommen zijn naar Brussel gestuurd.
"We kunnen geen onderliggende cijfers geven, omdat lidstaten die niet met ons hebben gedeeld", zei de woordvoerder van eurocommissaris Dominik.
5. De gebruikte cijfers kloppen
Volgens het CBS kloppen de Nederlandse cijfers die de Europese Commissie heeft gebruikt voor de herberekening.
"Onze cijfers kloppen absoluut. We zullen daarover in gesprek met Eurostat gaan, want die zullen onze cijfers net zo hard controleren als dat ze dat van ieder ander land doen", zei hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen.
Minister Dijsselbloem heeft gezegd dat Nederland de naheffing gewoon zal betalen "als de feiten en cijfers kloppen". Hij heeft daarmee een ander standpunt dan de Britse premier David Cameron.
Hij zegt de naheffing van 2,1 miljard euro niet te willen betalen. Het Verenigd Koninkrijk kreeg van alle lidstaten de hoogste naheffing.