Moeten homo en gehandicapte in art. 1 Grondwet? Meerderheid Kamer vindt van wel, VVD niet

D66, PvdA en GroenLinks grijpen het debat aan om een jaren oude initiatiefwet nieuw leven in te blazen. Dat voorstel om artikel 1 uit te breiden is een stuk kansrijker geworden sinds half januari het CDA-congres zich erachter schaarde. SP en ChristenUnie hadden de grondwetswijziging al opgenomen in hun verkiezingsprogramma. Met het CDA erbij is er in de huidige Kamer een meerderheid van 84 zetels.

Nu stelt de Grondwet dat 'discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, niet is toegestaan'. De linkse partijen willen daaraan de gronden 'handicap, hetero- of homoseksuele gerichtheid' toevoegen. De Kamer is dus in meerderheid voor, maar dat betekent nog niet dat de buit binnen is.

Kamerlid Vera Bergkamp van D66 verwacht dat de fracties eerst nog een ronde schriftelijke vragen willen stellen aangezien het wetsvoorstel dateert uit 2010. Daardoor is een Kamerdebat voor de verkiezingen op 15 maart niet mogelijk. Het zal moeten blijken of de huidige meerderheid standhoudt in de nieuwe Kamer. Bovendien vereist een grondwetswijziging dat na nieuwe Tweede Kamerverkiezingen de Tweede en Eerste Kamer nogmaals over het voorstel stemmen. Bij zo'n tweede lezing is een tweederde meerderheid nodig om de wetswijziging aan te nemen.

All men are created equal

Hoe dan ook stuiten de initiatiefnemers in de huidige en toekomstige Kamer op de VVD, die precies het tegenovergestelde met artikel 1 wil om hetzelfde doel te bereiken. Volgens de liberalen zou de Grondwet kunnen volstaan met een Nederlandse versie van de gevleugelde woorden uit de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring: 'All men are created equal.' 'Wij willen alle categorieën er juist uit', zegt VVD-fractieleider Zijlstra.

De VVD slaat de plank mis, vindt oud-D66-Kamerlid Boris van der Ham, de man die het initiatief nam in 2010. Na zijn vertrek uit de Kamer zag hij tot zijn ongenoegen dat ook de mensen die zijn voorstel overnamen een versimpeling van artikel 1 overwogen. Die gedachteoefening leidde meteen tot maatschappelijk protest.

Zeven belangengroepen, van joden en moslims tot vrouwen en homo's, stuurden vorig jaar een bezorgde brief aan de Kamer. 'Diverse gediscrimineerde groepen zouden het ervaren als een slag in het gezicht', schreven ze. Van der Hams Humanistisch Verbond was medeondertekenaar.

Regenboog Stembusakkoord

De boodschap kwam over. 'Mensen werden er boos, verdrietig en onzeker van', zegt Bergkamp. 'We hebben gemerkt dat mensen persoonlijke bescherming ervaren doordat die gronden expliciet zijn vermeld in artikel 1.' De homo's en de gehandicapten waren prominente groepen die nog ontbraken. 'In een ideale wereld snap ik wat de VVD wil, maar het is te makkelijk om te zeggen: dan blijven we doorgaan.'

Toch is dat precies waarom de VVD tegen is. Hoe meer groepen expliciet worden genoemd, hoe meer nog niet genoemde groepen zich zullen melden, terwijl volgens de liberalen de essentie moet zijn dat alle vormen van discriminatie niet mogen. Maar met dat ogenschijnlijk nobele standpunt maakt Zijlstra zich vanavond bij het COC niet geliefd. De organisatie is groot voorstander van uitbreiding van artikel 1 en hoopt dat de avond een 'Regenboog Stembusakkoord' zal opleveren.

De VVD'er zal in het debat hulp krijgen van de SP. De socialisten pleiten in hun verkiezingsprogramma om naast de gronden handicap en geaardheid ook leeftijd op te nemen in artikel 1.

_{Aanvullingen en verbeteringen: In een eerdere versie van dit artikel stond dat bij een grondwetswijziging de Tweede en Eerste Kamer na nieuwe verkiezingen nogmaals over het wijzigingsvoorstel moeten stemmen. Hiervoor zijn echter alleen Tweede Kamerverkiezingen vereist (opdat kiezers zich over de wijziging kunnen uitspreken). Nadat een nieuwe Tweede Kamer is gekozen, kunnen beide Kamers in tweede lezing over de grondwetswijziging stemmen.}