En de oplossing is: premier Johan Remkes

Hij zou zichzelf na alle leugens in Omzigtgate opnieuw uitvinden. VVD-leider Mark Rutte zou het radicaal anders doen. Maar dat bleek niet meer dan gebakken lucht. Dat ‘radicaal anders doen’ bleek vooral op radicale staatsrechtelijke verloedering neer te komen. Drie parlementariërs die een bijbaantje als bewindspersoon namen. Een staatssecretaris voor Asielzaken die achter de rug van de Tweede Kamer om schaamteloos moties aanpast en zo nog het een en ander ritselt en regelt. Een minister die plots overstapt naar een lobbyclub. Rutte vond het allemaal best.

Dat was deze zomer de nieuwe bestuurscultuur: één grote opgestoken middelvinger naar elementaire normen. Dat betekent dat continuering van het premierschap van Rutte volstrekt onacceptabel is. Het is nu aan D66-leider Sigrid Kaag om de logische consequenties uit haar HJ Schoo-lezing te trekken. Dat is een zaak van politieke hygiëne.

Dat betekent ook dat de VVD-top nu zijn pogingen moet staken om Rutte met een beroep op die twee miljoen kiezers terug het Torentje in te chanteren. De overige acht miljoen wensen niet door een leugenaar geregeerd te worden.

Fatsoensregels

Die VVD-pogingen beginnen langzamerhand Orbán-achtige trekken te vertonen, die ook met een voortdurend beroep op ‘de kiezer’ alle fatsoensregels aan zijn laars lapt.

Lees ook Remkes’ denkbeelden over formeren staan in schril contrast met hoe het nu gaat

Wat nu te doen? Rutte heeft in feite zelf onbedoeld de oplossing aangedragen: Johan Remkes. Als informateur weliswaar, maar maak hem dan meteen ook premier. Zijn staatscommissie had in 2018 al wél heldere ideeën over bestuurlijke vernieuwing – door Rutte III achteloos terzijde geschoven.

Remkes is alles wat Rutte niet is. Bij het puinruimen in Den Haag en Maastricht heeft hij getoond over de belangrijkste karaktertrekken te beschikken die Rutte volledig ontbeert: moreel besef, moed en ruggengraat. Niet de hete hangijzers weglachen, maar aanpakken. Niet je achter andere ministers verschuilen, maar zelf in de frontlinie staan. Niet het in je broek doen voor de eerste tractorterrorist. En wars van staatsrechtelijk geknoei.

Ben ik het met alles wat Remkes vindt en doet eens? Nee (ik heb zelf ook ooit een aanvaring met hem gehad), maar dat hoeft ook niet. Veel grote problemen waarmee wij nu kampen – woningnood, tekorten in zorg en onderwijs, de klimaatcrisis – zijn het gevolg van een jarenlang nietsdoen en niets-vinden, van een ziekelijke angst om op ontwikkelingen te anticiperen als dit tot boze lobbygroepen leiden kan.

Al een kwart eeuw geleden was duidelijk dat er forse maatregelen nodig waren om klimaatverandering tegen te gaan. Wat volgde was een kwart eeuw lijntrekkerij van werkgevers en VVD.

Lees ook De crisis van het politieke midden

Mistigheid op dat vlak – waar Rutte zich zelfs na het onderlopen van Valkenburg nog poogde te drukken – kan Remkes niet verweten worden. Niet alles kan overal, was de treffende titel van het rapport van zijn commissie, en sindsdien is hij er óók ten overstaan van zijn eigen vroem-vroempartij op blijven hameren dat dat inderdaad betekent dat niet alles meer kan. Dat juridische listjes of technische foefjes niet meer helpen. Ook niet het zindelijk maken van koeien, om zélf maar de nieuwste potentiële vluchtroute om pijnlijke keuzes te vermijden meteen af te snijden.

Serieus alternatief

Dit kabinet-Remkes dient nadrukkelijk een minderheidskabinet te zijn, of een voortzetting van de huidige coalitie. PvdA en GroenLinks moeten na hun miserabele verkiezingsresultaat niet mee willen regeren, maar in de oppositie fuseren. Liefst ook met de SP erbij; het enige echte geschilpunt vormt Europa. Dan heb je in feite de PvdA van een halve eeuw geleden terug, en dus een serieus alternatief voor de huidige en komende rechtse coalitie.

Een regering over de hele breedte van alle zes ‘middenpartijen’ is ongewenst, omdat die dat midden nog kleurlozer maakt en nog meer kiezers naar de randen zal wegjagen – onder wie de volgende keer ook mij. Het is niet zo dat die zes nagenoeg hetzelfde willen, zoals NRC-redacteur Guus Valk meent – dat het stikstofdossier in het conceptakkoord doodgezwegen werd, spreekt boekdelen. Het probleem is dat, omwille van de ‘regeerbaarheid’ die ook voor de pers te vaak een obsessie vormt, de verschillen bij voorbaat met vage compromissen worden weggemasseerd.